Ffwng: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Daw'r gair ''bacteria, sy'n air lluosog, o'r Lladin'' ''bacterium'' sy'n tarddu o'r [[Hen Roeg (iaith)|Hen Roeg]] βακτήριον (''baktḗrion'') βακτηρία (''baktēría''), sy'n golygu "gwialen", gan fod y bacteriwm cyntaf gafodd ei darganfod yn siâp gwialen.{{Sfn|Krasner|2014|p=74}}

Gellir dweud fod bacteria yn hollbresennol ym mhob man, yn byw ym mhob cynefin posibl ar y blaned gan gynnwys pridd, o dan y dŵr, yn ddwfn yng nghramen y Ddaear a hyd yn oed mewn amgylcheddau eithafol (fel ffynhonnau poeth asidig a gwastraff ymbelydrol).<ref name="pmid17331729">{{Cite journal|title=Life in acid: pH homeostasis in acidophiles|journal=Trends in Microbiology|volume=15|issue=4|pages=165–71|date=April 2007|pmid=17331729|doi=10.1016/j.tim.2007.02.005}}</ref><ref name="pmid33114255">{{Cite journal|title=Extremophilic Microorganisms for the Treatment of Toxic Pollutants in the Environment|journal=Molecules (Basel, Switzerland)|volume=25|issue=21|date=October 2020|page=4916|pmid=33114255|pmc=7660605|doi=10.3390/molecules25214916}}</ref> Ceir tua 2×10³⁰ bacteria ar y Ddaear,<ref name="pmid30760902">{{Cite journal|title=Bacteria and archaea on Earth and their abundance in biofilms|journal=Nature Reviews. Microbiology|volume=17|issue=4|pages=247–260|date=April 2019|pmid=30760902|doi=10.1038/s41579-019-0158-9}}</ref> ac mae nhw'n ffurfio biomas, gyda phlanhigion yn unig yn fwy lluosog.<ref name="Bar-On">{{Cite journal|title=The biomass distribution on Earth|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=115|issue=25|pages=6506–11|date=June 2018|pmid=29784790|pmc=6016768|doi=10.1073/pnas.1711842115|url=http://www.pnas.org/content/early/2018/05/15/1711842115.full.pdf}}</ref> Maen nhw'n doreithiog mewn llynnoedd a chefnforoedd, mewn iâ arctig, a ffynhonnau geothermol{{Sfn|Wheelis|2008}} lle maen nhw'n darparu'r maetholion sydd eu hangen i gynnal bywyd trwy drosi cyfansoddion toddedig, fel hydrogen sylffid a methan, yn egni.<ref name="pmid34203823">{{Cite journal|title=Molecular Physiology of Anaerobic Phototrophic Purple and Green Sulfur Bacteria|journal=International Journal of Molecular Sciences|volume=22|issue=12|date=June 2021|page=6398|pmid=34203823|pmc=8232776|doi=10.3390/ijms22126398}}</ref> Maent yn byw ar ac mewn planhigion ac anifeiliaid. Nid yw'r rhan fwyaf yn achosi clefydau, i'r gwrthwyneb - maent yn fuddiol i'w hamgylcheddau, ac maent yn hanfodol ar gyfer bywyd.{{Sfn|Wheelis|2008}} Mae pridd y Ddaear yn ffynhonnell gyfoethog o facteria ac mae ychydig gramau ohono'n cynnwys tua mil miliwn ohonynt. Maen nhw i gyd yn hanfodol i ecoleg pridd, gan chwalu gwastraff gwenwynig ac ailgylchu maetholion. Maent i'w cael hyd yn oed yn yr [[atmosffer]] ac mae un metr ciwbig o aer yn dal tua chan miliwn o gelloedd bacteriol. Cartrefant yn y moroedd a'r cefnforoedd, a cheir tua 3 x 10 ²⁶ o facteria yn y moroedd hyn, sy'n darparu hyd at 50% o'r ocsigen y mae pobl yn ei anadlu Credir mai dim ond tua 2% o rywogaethau bacteriol sydd wedi'u hastudio'n llawn.{{Sfn|Krasner|2014}}