Pysgodyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Torvalu4 (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
Torvalu4 (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 2:
| enw = Pysgod
| amrediad_amseryddol = {{amrediad daearegol|Ordofigaidd|Diweddar|diweddaraf=0}}
| delwedd =
| maint_delwedd = 250px
| neges_delwedd =
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
Llinell 91:
}}
}}
|label2=[[Euteleostomi]]
|2={{clade
|1="†[[Acanthodii]]" [[File:Acanthodes BW.jpg|90px]] |bar1=cyan
|2={{clade
|1={{clade
|label1=[[Actinopterygii]]<br />(pysgod rheidden-asgellog) |sublabel1=(ray-finned fishes)
|1={{clade
|1=[[Cladistia]] [[File:Cuvier-105-Polyptère.jpg|80px]] |bar1=cyan
|2={{clade
|1=[[Chondrostei]] [[File:Atlantic sturgeon flipped.jpg|90px]] |bar1=cyan
|2=[[Neopterygii]] (gan gynnwys y [[Teleostei|teleostiaid]], 96% o bysgod byw)[[File:Common carp (white background).jpg|70px]] |bar2=cyan
}}
}}
|label2=[[Sarcopterygii]]<br /> (pysgod llabedog) |sublabel2=(lobe-finned fish)
|2={{clade
|1=†[[Onychodontiformes]] [[File:OnychodusDB15 flipped.jpg|70 px]] |bar1=cyan
|2=[[Actinistia]] ([[Latimeria|
|label3=[[Rhipidistia]]
|3={{clade
Llinell 149:
Mae pysgod yn grŵp paraffyletig ac am y rheswm hwn, nid yw grwpiau fel y dosbarth ''Pisces'' a welir mewn gweithiau hŷn yn cael eu defnyddio mwyach mewn dosbarthiadau ffurfiol. Mae dosbarthiad traddodiadol yn rhannu pysgod yn dri [[Dosbarth (bioleg)|dosbarth]], a gyda ffurfiau diflanedig weithiau'n cael eu dosbarthu o fewn y goeden, weithiau fel eu dosbarthiadau eu hunain: <ref name="Romer, A 1977">[[Alfred Romer|Romer, A.S]]. & T.S. Parsons. 1977. ''The Vertebrate Body.'' 5th ed. Saunders, Philadelphia. (6th ed. 1985)</ref> <ref>Benton, M.J. (1998) The quality of the fossil record of vertebrates. pp. 269–303, in Donovan, S.K. and Paul, C.R.C. (eds), The adequacy of the fossil record, Fig. 2. Wiley, New York, 312 pp.</ref>
* Dosbarth yr Agnatha (pysgod
** Is-ddosbarth y Cyclostomata (ellyllon môr (hagfish) a llysywod pendwll (lampreiod))
** Is-ddosbarth yr Ostracodermi (pysgod
* Dosbarth y Chondrichthyes (pysgod
** Is-ddosbarth yr Elasmobranchii (elasmobranciaid, e.e. [[Morgi|
** Is-ddosbarth yr Holocephali (
* Dosbarth y Placodermi (pysgod
* Dosbarth yr Acanthodii (
* [[Pysgodyn esgyrnog|Dosbarth yr Osteichthyes]] (pysgod esgyrnog)
** Is-ddosbarth yr Actinopterygii (pysgod
** Is-ddosbarth y Sarcopterygii (pysgod
Erbyn y 2010au a'r 2020au, y cynllun uchod yw'r un y deuir ar ei draws amlaf mewn gweithiau anarbenigol a chyffredinol. Mae llawer o'r grwpiau uchod yn baraffyletig, yn yr ystyr eu bod wedi arwain at grwpiau olynol: mae Agnathan yn hynafiaid i Chondrichthyes, sydd eto wedi arwain at yr Acantodiaid, hynafiaid yr Osteichthyes.
Mae'r gwahanol grwpiau pysgod yn fwy na hanner yr holl [[Rhywogaeth|rywogaethau]] asgwrn cefn. O 2006,{{Sfn|Nelson|2006}} mae bron i 28,000 o rywogaethau hysbys yn bodoli, ac mae bron i 27,000 ohonynt yn bysgod esgyrnog, gyda 970 o siarcod, morgathod
=== Amrywiaeth ===
<gallery mode="packed" title="Examples" of="" the="" major="" classes="" fish="">
Delwedd:Pacific hagfish Myxine.jpg|Agnatha<br />
Delwedd:Hornhai (Heterodontus francisci).JPG|Chondrichthyes<br />
Delwedd:Salmo trutta.jpg|Actinopterygii<br />
Delwedd:Latimeria chalumnae01.jpg|Sarcopterygii<br />
</gallery>Mae'r term "pysgod" yn disgrifio'n fanwl gywir unrhyw graniat nad yw'n detrapod (hy anifail â phenglog ac asgwrn cefn yn y rhan fwyaf o achosion) sydd â thagellau gydol oes ac y mae ei goesau, os o gwbl, ar ffurf esgyll.{{Sfn|Nelson|2006}} Yn wahanol i grwpiau fel adar neu [[Mamal|famaliaid]], nid cytras unigol yw pysgod ond casgliad paraffyletig o [[Tacson|dacsa]], gan gynnwys [[ellyllon môr]], [[llysywod pendwll]], siarcod a chathod môr (chondrichthyes), pysgod asgellog cath-foraidd (actinopterygii), coelacanths, a sgyfaint-bysgod.{{Sfn|Helfman|Collette|Facey|1997}} Yn wir, mae'r sgyfaint-bysgod a'r selacanthod yn berthnasau agosach i'r tetrapodau (fel [[Mamal|mamaliaid]], adar, [[Amffibiad|amffibiaid]], ac ati
Ganrif neu ddwy yn ol, dosbarthodd haneswyr rhywogaethau fel [[Morlo|morloi]], [[Morfil|morfilod]], [[Amffibiad|amffibiaid]], [[Crocodeil|crocodeiliaid]], hyd yn oed [[Afonfarch|hipopotamysau]], yn ogystal â llu o infertebratau dyfrol, o fewn grwp y pysgod.<ref name="integrated">{{Cite book|last=Cleveland P. Hickman, Jr.|last2=Larry S. Roberts|last3=Allan L. Larson|title=Integrated Principles of Zoology|publisher=McGraw-Hill Publishing Co|year=2001|isbn=978-0-07-290961-6}}</ref> Fodd bynnag, yn ôl y diffiniad uchod, nid yw pob mamal yn bysgodyn. Mewn rhai cyd-destunau, yn enwedig mewn dyframaethu, cyfeirir at y gwir bysgod fel ''pysgod asgellog'' i'w gwahaniaethu oddi wrth yr anifeiliaid eraill hyn.
Llinell 183:
Gall pysgod morol gynhyrchu llawer iawn o wyau sy'n aml yn cael eu rhyddhau i'r dŵr. Mae gan yr wyau ddiamedr cyfartalog o 1mm.<gallery widths="90" heights="150">
Delwedd:Oeufs002b,57.png|Wy
Delwedd:Oeufs002b,54.png|Wy [[Catshark|siarc]] (
Delwedd:Oeufs002b,55.png|Wy
Delwedd:Oeufs002b,56.png|Wy
</gallery>Gelwir y cywion pysgod dodwyol sydd newydd ddeor yn larfa. Maent fel arfer wedi'u ffurfio'n wael, yn cario sach melynwy mawr (ar gyfer maeth), ac maent yn wahanol iawn o ran ymddangosiad i'r oedolion. Mae'r cyfnod larfa mewn pysgod oferadwy yn gymharol fyr (dim ond sawl wythnos fel arfer), ac mae larfa'n tyfu'n gyflym ac yn newid ymddangosiad a strwythur (proses a elwir yn [[Metamorffosis|fetamorffosis]]) i ddod yn rhywogaeth ifanc. Yn ystod y trawsnewid hwn, rhaid i larfâu newid o'u sach melynwy i fwydo ar sglyfaeth sŵoplancton, proses sy'n dibynnu ar ddwysedd sŵoplancton sydd fel arfer yn annigonol, ac sy'n achos marwolaeth llawer o larfau.
| |||