Pysgodyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Torvalu4 (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
Torvalu4 (sgwrs | cyfraniadau) |
||
Llinell 54:
== Esblygiad ==
Datblygodd pysgod, fel
Mae'r cladogram a ganlyn yn dangos cytrasau - rhai gyda, a rhai heb berthnasau yn bodoli - sy'n cael eu hystyried yn draddodiadol fel "pysgod" (llinell goch ) a'r tetrapodau (fertebratau pedwar aelod), sydd yn bennaf yn ddaearol. Mae grwpiau [[Difodiant|diflanedig]] wedi'u marcio â
{{clade|{{clade
|1={{clade
|label1=[[Agnatha]]<br />(pysgod di-ên)
|sublabel1=[[Cyclostomes]]
|1={{clade
|1=[[Hyperoartia]] (lampreiod) [[File:Nejonöga, Iduns kokbok.jpg|90 px]] |barbegin1=cyan
|2=[[Myxini]] (ellyllon môr) [[File:Cuvier-120-Myxine116.jpg|90px]] |bar2=cyan
}}
}}
Llinell 83:
|1="†[[Acanthodii]]" (morgwn pigog, [[paraffyletig]] neu [[lluosdylwythol|luosdylwythol]])<ref name=davis>{{cite journal|last1=Davis|first1=S|last2=Finarelli|first2=J|last3=Coates|first3=M|title=Acanthodes and shark-like conditions in the last common ancestor of modern gnathostomes|journal=Nature|date=2012|pages=247–250|doi=10.1038/nature11080|volume=486|issue=7402|pmid=22699617|bibcode=2012Natur.486..247D|s2cid=4304310}}</ref> <span style="{{MirrorH}}">[[File:Diplacanthus reconstructed.jpg|40px]]</span> |bar1=cyan
|2={{clade
|label1=[[Chondrichthyes]]<br />(pysgod cartilagaidd) |sublabel1=(cartilaginous fishes)
|1={{clade
|1="†[[Acanthodii]]"<span style="{{MirrorH}}">[[File:BrochoadmonesDB15.jpg|70px]]</span> |bar1=cyan
|2={{clade
|1=[[Holocephali]] [[File:Chimaera monstrosa1.jpg|60 px]] |bar1=cyan
|2=[[Euselachii]] (
}}
}}
Llinell 104:
}}
}}
|label2=[[Sarcopterygii]]<br />
|2={{clade
|1=†[[Onychodontiformes]] [[File:OnychodusDB15 flipped.jpg|70 px]] |bar1=cyan
Llinell 112:
|1={{clade
|1=†[[Porolepiformes]][[File:Reconstruction of Porolepis sp flipped.jpg|70 px]] |bar1=cyan
|2=[[Dipnoi]] (pysgod ysgyfeiniog) [[File:Barramunda coloured.jpg|75 px]] |bar2=cyan
}}
|label2=[[Tetrapodomorpha]]/ |sublabel2=(Choanata)
Llinell 125:
|2={{clade
|1=†''[[Ichthyostega]]''[[File:Ichthyostega BW (flipped).jpg|80 px]]
|2=tetrapodau [[crown-group]]
}}
}}
Llinell 149:
Mae pysgod yn grŵp paraffyletig ac am y rheswm hwn, nid yw grwpiau fel y dosbarth ''Pisces'' a welir mewn gweithiau hŷn yn cael eu defnyddio mwyach mewn dosbarthiadau ffurfiol. Mae dosbarthiad traddodiadol yn rhannu pysgod yn dri [[Dosbarth (bioleg)|dosbarth]], a gyda ffurfiau diflanedig weithiau'n cael eu dosbarthu o fewn y goeden, weithiau fel eu dosbarthiadau eu hunain: <ref name="Romer, A 1977">[[Alfred Romer|Romer, A.S]]. & T.S. Parsons. 1977. ''The Vertebrate Body.'' 5th ed. Saunders, Philadelphia. (6th ed. 1985)</ref> <ref>Benton, M.J. (1998) The quality of the fossil record of vertebrates. pp. 269–303, in Donovan, S.K. and Paul, C.R.C. (eds), The adequacy of the fossil record, Fig. 2. Wiley, New York, 312 pp.</ref>
* Dosbarth yr ''Agnatha'' (pysgod di-ên)
** Is-ddosbarth y ''Cyclostomata'' (ellyllon môr
** Is-ddosbarth yr ''Ostracodermi'' (pysgod di-ên arfogedig) †
* Dosbarth y ''Chondrichthyes'' (pysgod cartilagaidd)
** Is-ddosbarth yr ''Elasmobranchii'' (elasmobranciaid, e.e. [[Morgi|morgwn]] a morgathod)
** Is-ddosbarth yr ''Holocephali'' (cimerâu a pherthnasau diflanedig)
* Dosbarth y ''Placodermi'' (pysgod arfogedig) †
* Dosbarth yr ''Acanthodii'' (morgwn pigog, weithiau'n cael eu dosbarthu fel pysgod esgyrnog)†
* [[Pysgodyn esgyrnog|Dosbarth yr ''Osteichthyes'']] (pysgod esgyrnog)
** Is-ddosbarth yr ''Actinopterygii'' (pysgod rheidden-asgellog)
** Is-ddosbarth y ''Sarcopterygii'' (pysgod llabedog, hynafiaid y tetrapodau)
Erbyn y 2010au a'r 2020au, y cynllun uchod yw'r un y deuir ar ei draws amlaf mewn gweithiau anarbenigol a chyffredinol. Mae llawer o'r grwpiau uchod yn baraffyletig, yn yr ystyr eu bod wedi arwain at grwpiau olynol: mae Agnathan yn hynafiaid i Chondrichthyes, sydd eto wedi arwain at yr Acantodiaid, hynafiaid yr Osteichthyes.
Mae'r gwahanol grwpiau pysgod yn fwy na hanner yr holl [[Rhywogaeth|rywogaethau]] asgwrn cefn. O 2006,{{Sfn|Nelson|2006}} mae bron i 28,000 o rywogaethau hysbys yn bodoli, ac mae bron i 27,000 ohonynt yn bysgod esgyrnog, gyda 970 o siarcod, morgathod a chimerâu, a thua 108 o ellyllon môr a
=== Amrywiaeth ===
Llinell 173:
</gallery>Mae'r term "pysgod" yn disgrifio'n fanwl gywir unrhyw graniat nad yw'n detrapod (hy anifail â phenglog ac asgwrn cefn yn y rhan fwyaf o achosion) sydd â thagellau gydol oes ac y mae ei goesau, os o gwbl, ar ffurf esgyll.{{Sfn|Nelson|2006}} Yn wahanol i grwpiau fel adar neu [[Mamal|famaliaid]], nid cytras unigol yw pysgod ond casgliad paraffyletig o [[Tacson|dacsa]], gan gynnwys [[ellyllon môr]], [[llysywod pendwll]], siarcod a chathod môr (chondrichthyes), pysgod asgellog cath-foraidd (actinopterygii), coelacanths, a sgyfaint-bysgod.{{Sfn|Helfman|Collette|Facey|1997}} Yn wir, mae'r sgyfaint-bysgod a'r selacanthod yn berthnasau agosach i'r tetrapodau (fel [[Mamal|mamaliaid]], adar, [[Amffibiad|amffibiaid]], ac ati) na physgod eraill fel pysgod asgellog cath-foraidd (actinopterygii) neu siarcod, felly mae hynafiad cyffredin olaf pob pysgodyn hefyd yn hynafiad i'r tetrapodau. Gan nad yw grwpiau paraffyletig bellach yn cael eu cydnabod mewn bioleg systematig fodern, rhaid osgoi defnyddio'r term "pysgod" fel grŵp biolegol.
Ganrif neu ddwy yn ol, dosbarthodd haneswyr rhywogaethau fel [[Morlo|morloi]], [[Morfil|morfilod]], [[Amffibiad|amffibiaid]], [[Crocodeil|crocodeiliaid]], hyd yn oed [[Afonfarch|
=== System atgenhedlu ===
| |||