Oes yr Iâ: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Palica (sgwrs | cyfraniadau) B interwiki Adding: cs, et, he, id, lt, pt, sk, sr Modifying: ja, sv |
categorïau, delwedd |
||
Llinell 1:
[[Delwedd:Northern icesheet hg.png|250px|de|bawd|Rhewlifiant Hemisffer y Gogledd yn ystod yr oesoedd iâ diwethaf.]]
Cyfnod oer y daear sy'n parhau am canoedd na miloedd o flynyddoedd yw '''Oes yr Iâ'''. Yn ystod cyfnod fel hyn mae haen [[iâ]] trwchus yn gorchuddio'r cyfandiroedd.
Ers tua 3 miliwn o flynyddoedd o'r blaen mae hinsawdd eithaf oer yn parhau gyda cyfnodau oer a chyfnodau poeth yn dilyn eu gilydd, tua 100,000 o flynyddoedd o bob un. Yr ehangder iâ mwyaf diwedderaf mae tua 21,000 o flynyddoedd yn ôl gyda haean iâ hyd yn oed 3km yn trwchus, tua 32 y cant y tir o dan iâ (mae'n tua 10 y cant heddiw) a'r tymheredd canol yn 5 - 6°C llai nag heddiw. Yn ystod yr Oes yr Iâ roedd [[rhewlifau]] yn gorchmyn rhan mawr o Ewrop, Asia, America a Siapan. Achos fod yr iâ yn mawr iawn, roedd lefelau y môr yn mwy isel nag heddiw. Ar ôl yr Oes yr Iâ roedd y lefel y môr yn codi drachefn ac yn cyrraedd y uwchder presennol tua 3,000 o flynyddoedd yn ôl. Hefyd, mae tir yn codi ar ôl i pwysau'r iâ wedi gael eu cymyd i ffwrdd (e.e. mae'r Alban dal yn codi 10,000 flynyddoedd ar ôl i'r iâ toddi)
Mae'r rhewlifau yn creu mynyddydd trwy gario tywod a cherrig ac yn ei dywallt ar y ffiniau. Ac achos y dŵr toddi mae dyffrynnoedd ac afonydd yn ffurfio. Anifeiliaid nodweddiadol yr Oes yr Iâ mae [[mamoth]]iaid a [[rinoseros gwlanog|rinoserosau gwlanog]].
Nifer o ganrifoedd o'r blaen, o'r canol y [[14eg ganrif|pedwaredd ganrif ar ddeg]] hyd i'r [[19eg ganrif|pedwaredd ganrif ar bymthed]] roedd yr [[Oes Iâ Fach]].
[[Categori:Cynhanes]]
[[Categori:Hinsawdd]]
[[Categori:Rhewlifeg]]
[[cs:Glaciál]]
| |||