Helyntion Beca: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[Gwrthryfel]] gwerinol yn erbyn y tollau drud a godwyd am deithio ar hyd y [[Ffordd dyrpeg|ffyrdd tyrpeg]] oedd '''Helyntion Beca''' (hefyd '''Becca'''), a barodd o [[1839]] hyd [[1844]]. Trawodd Beca gyntaf yn [[Efail-wen]] ar yr [[13 Mai]] [[1839]], gan falu'r dollborth yno. Fe wnaethpwyd yr un peth eto ar y [[6 Mehefin]] yn yr un flwyddyn ac eto ar yr [[17 Gorffennaf]]. Llosgwyd y tolldy y tro hwn. Ni ddarganfuwyd pwy oedd y troeseddwyr, gan fod y rhai a gymerodd ran yn y weithred wedi duo eu gwynebau a gwisgo dillad menywod. Gwelwyd dryllio dros gant o dollbyrth rhwng Ionawr [[1843]] a gwanwyn [[1844]] ledled [[Gorllewin Cymru|de-orllewin Cymru]]. Roedd yr helynt ar ei waethaf yn [[Sir Gaerfyrddin]].

Roedd y dynion yn gwisgo dillad merched ac yn peintio’u gwynebau’n ddu i ymosod ar y tollbyrth, fel na fyddai neb yn eu hadnabod. 'Merched Rebecca' neu 'Ferched Beca' oedd yr enw arnyn nhw ar lafar. Dywed rhai iddynt gael eu henihenwi ar ôl benyw o'r enw Rebecca, neu Beca Fawr, a oedd wedi benthyg ei dillad iddyn nhw. Y farn gyffredinol, fodd bynnag, yw fod yr enw Rebecca yn gyfeiriad at adnod yn [[Llyfr Genesis]], Pennod 24, adnod 60, lle sonir am fam a brawd [[Rebecca (Beibl)|Rebecca]] yn gadael iddi fynd gydag [[Eliezer]], gwas [[Abraham]], i briodi [[Isaac]]:

:''Ac a fendithiasant Rebbecah, ac a ddywedasant wrthi, "Ein chwaer wyt, bydd di fil fyrddiwn; ac etifedded dy had borth ei gaseion."''

Yn aml, roedd ganddi "ddwy chwaer" o'i phopty yn cyd-arwain ac a elwid yn Siarlot a Neli.<ref>'Helynt y Beca' gan V. Eirwen Davies, tud42tud 42; Gwasg Prifysgol Cymru; 1961.</ref>

Nid yr unig rheswm dros yr helyntion oedd y tollbyrth. Roedd tuedd gan werin De-Orllewin Cymru i weinyddu cyfraith eu hun trwy'r traddodiad o'r [[Ceffyl Pren]]. Dyma arfer o siomi yn gyhoeddus aelod o'r gymuned sydd wedi achosi cerydd i'w gymdogion neu gydweithio a'r awdurdodau. Byddai dorf gyda'i wynebau'n ddu (fel wnaeth Merched 'Beca) yn cario ffigur ceffyl at ddrws y bersonperson, neu ffigur yn ei ddynwared (a weithiau llosgwyd), neu hyd yn oed y berson ei hun, gan ei fychanu. Yn ol yr hanesydd David Williams, "ymestyniad o arfer y Ceffyl Pren" oedd terfysgoedd 'Beca <ref>'The Rebecca Riots' gan D Williams, tud56tud 56; Gwasg Prifysgol Cymru 1955.</ref>.

Roedd achosionrhesymau eraill am yr helyntion yn gynnwyscynnwys:

* Tlodi gyffredinolcyffredinol De-Orllewin Cymru a'i dir gymharol anffrwythlon.

* Twf y boblogaeth yn rhoi pwysau ar y bobl wrth i ffermydd myndfynd yn llai (problem a waethygwyd gan system etifeddiaeth Cymru sydd yn rhannu tir rhwng pob perthynas gwrywaidd).

* Y dirwasgiad amaethamaethyddol a ddechreuodd yn 1836 (a ddaeth i ben tua'r un amser a orffennoddgorffennodd y terfysgoedd) a chyfres o gynaeafau waelgwael.

* Baich [[y degwm]], yr arian talwyda dalwyd i'r [[Eglwys Loegr|Eglwys Anglicanaidd]] gan y ffermwyr. Achosodd anfodlonrwydd ychwanegol gan y ffaith mai anghydffurfwyr oedd rhan fwyaf o'r werin. WaethygwydGwaethygwyd y baich gan Ddeddf Cymudiad y Degwm (1836) wnaetha seilio maintfaint y degwm ar brisiau gnydaucnydau o'ry 7 mlynedd cynt. O ganlyniad roedd yn rhaid i'r werin taludalu degwm uchel yner seiliedigbod arpris y prisiau uchel cnydau yn'n y flynyddoedd cynt er bod y prisoeddfarchnad wedi disgyn.{{angen yn ddiweddarach.ffynhonnell}}

* Y diffyg cymorth i'r tlawd yn dilyn Deddf Gwella Cyfraith y Tlodion (1834) wnaeth diddymu cymorth allanol a gorfodi i'r tlawd gweithio weithio yn y Tlotai. Ymosododd Merched 'Beca ar dloty Caerfyrddin yn 1843.<ref>[http://www.workhouses.org.uk/Carmarthen/ The Workhouse, ''Carmarthen, Carmarthenshire'']</ref>

* Yr atgasedd at y tirfeddianwyr a'r rentrhent uchel roeddent yn codiei godi. Roedd nifer ohonynt yn landlordiaid absennol, a waethygwydgwaethygwyd y gwrthdaro gan wahaniaethau mewn iaith (nid oedd y rhan fwyaf yn siarad iaith y werin, Cymraeg) a chrefydd (Anglicaniaid oedd gan y rhan fwyaf, i'w gymharu a'r werin Anghydffurfiol, Gymraeg). Gweinyddwyd nifer o'r Gwmnïau Tyrpeg atgas gan yr un tirfeddianwyr, a hwy oedd yn Ynadon yn y Llysoedd. hefyd! Roedd y gyfraith a'r achosion llys Saesneg ni(nas ddeallwyddeallwyd gan y werin uniaith Cymraeg) yn achosrheswm arall am yr anfodlonrwydd. Bygythiwyd tirfeddianwyr ymysg parchedigion Anglicanaidd gan lythyron o ferched 'Beca.