Rygbi'r undeb: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
diddolennu
Dim crynodeb golygu
Llinell 1:
[[Image:Rugby tackle cropped.jpg|right|220px]]
Un or chwaraeon cyswllt llawn ydy '''Rygbirygbi'r Undebundeb'''. Math o bêl-droed neu [[cnapan|gnapan]] ydyw a ddechreuodd yn [[Lloegr]] ar ddechrau'r [[19eg ganrif]] <ref>[http://www.rugbyfootballhistory.com/originsofrugby.htm#2 Origins of Rugby - Codification] -"The innovation of running with the ball was introduced some time between 1820 and 1830." </ref> Un o reolau rygbi yw bod hawl rhedeg gyda'r bêl yn eich dwylo. Chwaraeir y gêm gan ddefnyddio pêl hirgrwn, ar ddarn laswellt gan amlaf sydd yn 100m o hyd a 70m o led. Ar bob pen, ceir dwy gôl siap y lythyren H.
 
Dywedir yn aml mai [[William Webb Ellis]] a grëodd y gêm o redeg tra'n dal y bêl ym 1823 yn Ysgol Rugby pan dywedir iddo ddal y bêl tra'n chwarae pêl-droed gan redeg at gôl y gwrthwynebwyr. Er mai prin yw'r dystiolaeth i gefnogi'r hanes hwn, anfarwolwyd stori Ellis yn yr ysgol pan ddatguddiwyd cofed iddo ym 1895. Ym 1848, ysgrifennwyd y rheolau cyntaf gan ddisgyblion - dyma oedd un o'r digwyddiadau cydnabyddedig yn natblygiad cynnar rygbi; mae datblygiadau eraill yn cynnwys penderfyniad Clwb Blackheath i adael [[Cymdeithas Pêl-droed Lloegr]] ym 1863, a'r rhanniad rhwng rygbi'r undeb a rygbi'r gynghrair ym 1895. Y corff sy'n rheoli '''Rygbirygbi'r Undeb'''undeb yng Nghymru yw [[Undeb Rygbi Cymru]].
 
Rheolir rygbi'r undeb gan y Bwrdd Rygbi Rhyngwladol ers iddo gael ei greu ym 1886 ac ar hyn o bryd mae ganddo 115 o undebau cenedlaethol. Ym 1995, cafodd y BRRh wared ar gyfyngiadau ar daliadau i chwaraewyr, gan wneud y gêm yn broffesiynol yn gyhoeddus ar y lefel uchaf am y tro cyntaf.
 
Cynhelir Cwpan Rygbi'r Byd bob pedair blynedd, gydag enillydd y twrnament yn ennill Cwpan Web Ellis. Cynhaliwyd y twrnament cyntaf ym 1987. Mae [[Pencampwriaeth y Chwe Gwlad]] yn([[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol yr Alban|Yr Alban]], [[EwropTîm rygbi'r undeb cenedlaethol Cymru|Cymru]], [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol yr Eidal|Yr Eidal]], [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Ffrainc|Ffrainc]], [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Iwerddon|Iwerddon]] a [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Lloegr|Lloegr]]) a'r Pencampwriaeth Rygbi ([[Tîm rygbi'Trir Nationsundeb cenedlaethol yr Ariannin|Yr Ariannin]], [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Awstralia|Awstralia]], [[Tîm rygbi'r ynundeb hemispherecenedlaethol yDe deAffrica|De Affrica]] a [[Crysau Duon|Seland Newydd]]) yn gystadlaethau rhynglwadol a gynhelir yn flynyddol. Mae cystadlaethau gwladol eraill yn cynnwys yyr 14Aviva UchafPremiership yn [[Ffrainc]]Lloegr, y GuinnessTop Premiership14 yn Lloegr[[Ffrainc]], y Cwpan Currie Cup yn [[De Affrica|Ne Affrica]], a'r CwpanITM Air New ZealandCup yn [[Seland Newydd]]. Mae cystadlaethau trawsgenedl eraill yn cynnwys y GynghrairRaboDirect MagnersPro (sef12, y cystadleuaeth rhwng ytîmoedd gwledyddyn Celtaidd)Yr Alban, sy'nCymru, cynnwysYr yEidal Gwyddelod,ac Albanwyr a'r CymryIwerddon; y Super 14Rugby, sy'n cynnwys tîmoedd De Affrica, Awstralia a Seland Newydd; a'r [[Cwpan Heineken]], sy'n cynnwys y tîmoedd Ewropeaidd mwyaf.
 
Fel rheol, chwaraeir gêm o rygbi gyda dau dîm o 15, ond gellir hefyd cael dau dîm o 7.
Llinell 12:
== Safleoedd ar y maes ==
 
'''===Blaenwyr''' ===
 
Prif gyfrifoldeb y blaenwyr yw ennill a chadw y meddiant. Mae'r blaenwyr fel arfer yn fwy ac yn gryfach, ac yn cymryd rhan yn y sgrym a'r llinell.
 
====Rheng flaen====
:Rhif '''1''' [[Prop (rygbi)|Prop pen rhydd]] <!--- (loosehead prop)--->
:Rhif '''2 ''' [[Bachwr (rygbi)|Bachwr]] <!--- (hooker)--->
:Rhif '''3''' [[Prop (rygbi)|Prop pen tyn]] <!--- (tighthead prop)--->
 
====Ail reng====
Mae'r rheng flaen yn cynwys y ddau brop - y prop pen rhydd a'r prop pen tyn, a'r bachwr yn y canol. Gwaith y ddau brop yw cefnogi'r bachwr yn y scrym ac i roi cefnogaeth i'r neidiwr yn y llinell, ac i roi cryfder a nerth yn y [[ryc]] a'r sgarmes.
:'''4''' [[Clo (rygbi)|Clo]]
:Rhif 4 a '''5 ''' [[Clo (rygbi)|Clo]] (x 2) <!--- (locks)--->
 
====Trydydd reng====
:Rhif 1 [[Prop (rygbi)|Prop pen rhydd]] <!--- (loosehead prop)--->
:'''6''' Blaenasgellwr
:Rhif 2 [[Bachwr (rygbi)|Bachwr]] <!--- (hooker)--->
:'''7''' Blaenasgellwr <!--- (flankers)--->
:Rhif 3 [[Prop (rygbi)|Prop pen tyn]] <!--- (tighthead prop)--->
:Rhif '''8 ''' [[Wythwr (rygbi)|Wythwr]] <!--- (number 8)--->
Ail reng
:Rhif 4 a 5 [[Clo (rygbi)|Clo]] (x 2) <!--- (locks)--->
Trydydd reng
:Rhif 6 a 7 [[Blaenasgellwr (rygbi)|Blaenasgellwr]] (x 2) <!--- (flanker)--->
:Rhif 8 [[Wythwr (rygbi)|Wythwr]]
 
'''===Cefnwyr'''===
 
:Rhif '''9 ''' [[Mewnwr (rygbi)|Mewnwr]] <!--- (scrum-half)--->
:Rhif '''10 ''' [[Maswr (rygbi)|Maswr]] <!--- (fly-half)--->
:'''11''' [[Asgellwr (rygbi)|Asgellwr]]
:Rhif 12 a 13 [[Canolwr (rygbi)|Canolwr]] (x 2) <!--- (center)--->
:'''12''' [[Canolwr (rygbi)|Canolwr]]
:Rhif 11 a 14 [[Asgellwr (rygbi)|Asgellwr]] (x 2) <!--- (wings) --->
:Rhif 15 '''13''' [[CefnwrCanolwr (rygbi)|CefnwrCanolwr]] <!--- (full backcenter)--->
:Rhif 11 a '''14 ''' [[Asgellwr (rygbi)|Asgellwr]] (x 2) <!--- (wings) --->
:'''15''' [[Cefnwr (rygbi)|Cefnwr]] <!--- (full back)--->
 
==Gweler hefyd==
Llinell 49:
* [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol yr Alban]]
* [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Ffrainc]]
* [[Crysau Duon|Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Seland Newydd]]
* [[Y Gamp Lawn - Rygbi]]
* [[Pencampwriaeth y Chwe Gwlad]]