Madog ap Gruffudd Maelor: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Tudalen newydd: '''Madog ap Gruffudd''' (m. 1236) oedd tywysog y rhan ogleddol o Bowys a adwaenid fel Powys Fadog ar ei ôl. Teyrnasodd ar Bowys Fadog o 1191 hyd ei far...
 
cyfuno'r ddwy erthygl
Llinell 1:
'''Madog ap Gruffudd''' neu '''Madog ap Gruffudd Maelor''' neu '''Madog ap Gruffudd ap Madog''' (m. [[1236]]) oedd tywysog y rhan ogleddol o [[teyrnas Powys|Bowys]], yng ngogledd-ddwyrain [[Cymru]], a adwaenid fel [[Powys Fadog]] ar ei ôl. Teyrnasodd ar Bowys Fadog o [[1191]] hyd ei farwolaeth.
 
Roedd Madog yn fab i [[Gruffudd ap Madog|Gruffudd]] ([[Gruffudd Maelor]]) ap [[Madog ap Maredudd|Madog]], brenin olaf Powys unedig a mab [[Maredudd ap Bleddyn Cynfyn]]. Yr oedd hefyd yn gefnder i [[Llywelyn ap Iorwerth|Lywelyn Fawr]], Tywysog [[teyrnas Gwynedd|Gwynedd]]. Ei frawd oedd Owain ap Madog ([[Owain Cyfeiliog]]).
 
Yr oedd [[Teyrnas Powys]] wedi ei rhannu ar farwolaeth taid Madog, [[Madog ap Maredudd]] yn [[1160]], a chafodd [[Gruffudd Maelor]] yn rhan ogleddol o'r hen deyrnas. Ar farwolaeth ei dad yn [[1191]] yn oedd Madog yn rhannu rheolaeth y deyrnas a'i frawd Owain, ond bu Owain farw yn 1197. Daeth Madog yn unig reolwr y deyrnas, a chafodd yr enw Powys Fadog ar ei ôl ef.
Ar y cyfan yr oedd Madog yn barod iawn i ochri gyda'i gefnder yn y brwydrau â'r Saeson, ond roedd mewn sefyllfa anodd gan fod ei deyrnas mor agos i'r ffin ac yn agored i ymosodiad o'r cyfeiriad hwnnw; y ''real politik'' hynny a barodd iddo ochri â'r brenin [[John o Loegr]] yn [[1215]]-[[1219]] pan droes ar Wynedd. Ond daeth ar delerau da â Llywelyn ar ôl hynny ac ymladdodd yn ei ochr ar sawl achlysur.
 
Ar y cyfan yr oedd Madog yn barod iawn i ochri gyda'i gefnder yn y brwydrau â'r Saeson, ond roedd mewn sefyllfa anodd gan fod ei deyrnas mor agos i'r ffin ac yn agored i ymosodiad o'r cyfeiriad hwnnw; y ''real politik'' hynny a barodd iddo ochri â'r brenin [[John o Loegr]] yn [[12151211]]-[[12191214]] pan droes ar Wynedd. Ond daeth ar delerau da â Llywelyn ar ôl hynny ac ymladdodd yn ei ochr ar sawl achlysur. Erbyn Rhagfyr 1215 yr oedd yn rhoi ei gefnogaeth i Lywelyn unwaith eto, gan yrru milwyr i gynorthwyo ymgyrch Llywelyn yn Ne Cymru. Bu'n deyrngar i Lywelyn o hynny hyd ei farwolaeth.
 
Chwalwyd Powys Fadog ar ôl ei farwolaeth, pan gafodd ei rannu'n arglwyddiaethau bychain rhwng ei bum mab.
Llinell 10 ⟶ 12:
Y bardd enwocaf a gysylltir â Madog yw [[Llywarch ap Llywelyn]] ('Prydydd y Moch').
 
Fel ei gefnder Llywelyn Fawr, roedd Madog yn gefnogol iawn i'r [[Sistersiaid]]. Sefydlodd [[Abaty Glynegwestl]] yn [[1201]] fel canolfan iddynt yn ei deyrnas, gan roi tiroedd yn [[Iâl]] a [[Glyndyfrdwy]] i'r abaty. Claddwyd ef yno pan fu farw yn 1236.
 
===Meibion===
*[[Gruffudd ap Madog ap Gruffudd]] ([[Gruffudd Maelor II]])
*[[Gruffudd Iâl]]
*[[Madog Fychan]]
Llinell 21 ⟶ 23:
===Ffynonellau===
*R. R. Davies, ''The Age of Conquest: Wales 1053-1415'' (Rhydychen, 1987)
*J. E. Lloyd, ''A History of Wales to the Edwardian Conquest'' (Longmans Green & Co., Llundain, 1911)
 
{{eginyn}}
Llinell 27 ⟶ 29:
[[Categori:Teyrnoedd Powys]]
[[Categori:Powys Fadog]]
[[Categori:Marwolaethau 1236]]
 
 
[[en:Madog ap Gruffydd Maelor]]