Bwlchgwyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu
aildrefnu, symud delwedd, teipos
Llinell 3:
<tr><td colspan=2 align=center><div style="position: relative">[[Image:CymruWrecsam.png]]<div style="position: absolute; left: 152px; top: 45px">[[Image:Smotyn_Coch.gif]]</div></div></td></tr>
</table></br>
[[Delwedd:arwydd Bwlchgwyn.jpg|bawd|200px|chwithdde|Arwydd ar gyrion Bwlchgwyn]]
[[Delwedd:20090410 27.JPG|bawd|de|200px|Y pentref o gyfeiriad [[Y Mwynglawdd]] (Minera)]]
Mae '''Bwlchgwyn''' (hefyd '''Bwlch Gwyn''') yn bentref ym mwrdeistref sirol [[Wrecsam (sir)|Wrecsam]]. Mae Bwlchgwyn ar yr A525, 5 milltir i'r gorllewin o [[Wrecsam]] a 10 milltir i'r ddwyrain o [[Rhuthun|Ruthun]]. Mae oddeutu dwy filltir o bentref [[Mwynglawdd]] ac yn ffinio â [[Rhostir Llandegla]]. 1148 oedd poblogaeth y pentre yn ôl [[Cyfrifiad 2001]].

==Tariddad yr enw==
Efallai bod enw y pentref yn tarddu o glogwynau calchfaen yr ardal, neu efallai o'r carped o eira sydd yn debyg o orwedd dros y pentref yn y gaeaf. Posibilrwydd arall yw mai'r enw gwreiddiol oedd 'Bwlchgwynt'.
 
==Daeryddiaeth==
Hawlir gan arwyddion ar ffin y pentref mai Bwlchgwynd ydy'r pentref uchaf yng [[Cymru|Nghymru]]. Er mae'n debyg bod [[Garn yr Erw]] (yn [[Torfaen|Nhorfaen]]) yn uwch, mae Bwlchgwyn yn 1090 troedfedd (333 medr) uwchben lefel y môr, sydd yn eiffeithio ar yr hinsawdd leol yn arw. Saif y pentre ar [[tywodfaen|dywodfaen]] o'r [[Oes Carbonifferaidd]], sy'n cynnwys plwm.
 
O'r gulfan lle lleolwirlleolir cofeb rhyfel y pentref fe welir gwastatir [[Swydd Gaer]] i'r dwyrain, ac i'r gorllewin, [[Bryniau Clwyd]], yn benodol [[Moel Fenlli]] a [[Moel Famau]]. Mae tarddiad [[Afon Gwenfro]] i'r de o Fwlchgwyn. Tarddir dwy afon arall a'r rhostir i'r gorllewin, un sydd yn llifo trwy [[Nant y Ffrith]], i'r gogledd y pentref ac yn ymuno ag [[Afon Cegidog]] yn [[Ffrith]], a'r llall, [[Afon Clywedog]], sy'n llifo i'r de o Fwlchgwyn cyn iddi ymuno ag [[Afon Dyfrdwy]].
 
==Hanes==
Roedd ynyna fryngaer o'r [[Oes Efydd]] yno, ond dinistriwyd gan waith chwarelu. Yr oedd hefyd [[Ffyrdd Rhufeinig CymruffyrddCymru|ffyrdd Rhufeinig]] i fyny o Ffrith at [[Llandegla|Landegla]].
 
Tyfodd y pentref yn ystod y [[Chwyldro Diwydiannol]]. Rhoddwyd cyflogaeth sylweddol gan chwareli a pyllauphyllau [[glo]] lleol. CyflogyddCyflogwr mwyaf yrmwya'r ardal oedd Gwaith Calch Y Mwynglawdd hyd at y saithdegau, pan caeoddgaeodd y chwarel.
 
Roedd sawl tafarn yn yr ardal; dim ond dau sydd ynsy'n weddill; Y 'King's Head' (sydd dan fygwth o gau yn weddol aml rŵan) a'r 'Moors Inn' (Y 'Four Crosses cynt). Roedd yn bedwar capel; Nebo, Salem, Peniel a Bethesda. Dymchwelwyd Salem a Bethesda; Trowyd Peniel a Nebo yn dai. Mae Eglwys y Pentref wedi goroesi hyd at heddiw.
 
Agorwyd yr ysgol wreiddiol ym 1875. Roedd [[Edward Tegla Davies]] yn dysgyblddisgybl ac yn hwyrach yn athro yn yr ysgol.
 
==Heddiw==
[[Delwedd:Moel Famau o Fwlchgwyn.jpg|bawd|250px|chwith|Moel Famau o'r gulfan, Bwlchgwyn]]
Adeiladwyd ysgol gynradd newydd ar Ffordd Brymbo erbyn hyn, efo tua chant o ddysgyblion, gan gynnwys y rhai sydd ynsy'n mynychu'r ysgol meithrinfeithrin.
Mae'n debyg bod gan Fwlchgwyn y Dojo uchaf yng Ngymru, sydd ynsy'n cyfarfod yn ganolfannghanolfan gomunedgymuned y pentref. Mae cwmni bws [[George Edwards and Son]] yn seiliedig yn y pentref.
 
Mae [[D.Jones a'i MabFab]] yn cynnig gwasanaeth bws (rhifRhif 10) o Fwlchgwyn i Wrecsam yn ystod y dydd. Mae'r wasanaeth yn estyn (gyda [[Bysiau GHA]]) trwy Wrecsam i [[Stad Diwydiannol Wrecsam]] yn y noswaith (rhifau 141, 142). Mae GHA hefyd yn cynnig gwasanaeth bob awr rhwng Wrecsam, Rhuthun, [[Dinbych]] ac [[Y Rhyl]] yn ystod y dydd (rhifRhif X50).
 
==Tywydd==
 
Mae cyfuniad y nodweddion daearyddol o gympas – Eryri i'r gorllewin, y gwastatir Swydd Gaer i'r dwyrain, y [[Môr Iwerddon]] a [[Bae Lerpwl]] i'r gogledd, ac yn agosach, [[Nant y Ffrith]] yn swatio yn y Bryniau Clwyd – yn creu hinsawdd gwahaniaetholnewidiol.
Oherwydd uchder y pentref, mae'n tueddu i fod yn 2 neu 3 gradd Celsius yn oerach na Wrecsam, er gyda nos, o dan wybren glir a gwynt ysgafn, gall y gwrthwyneb fod yn wir, pan mae awyr oer yn suddo i waelod y dyffryn.
Pan ffurfir niwl pelydriad, gall y pentref fod uwchben y niwl mewn awyr glir. Yn ystod gwlybaniaeth mwy gyffredinol, mae Bwlchgwyn yn debygol o fod yn y cwmwl isel a symuda heibio'n gyflym weithiau.