Noson Guto Ffowc: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B nodyn eginyn |
datblygu |
||
Llinell 1:
[[Delwedd:5th_November.jpg|150px|bawd|Noson Tân Gwyllt]]
Dethlir '''Noson Guto Ffowc''' neu '''Noson Tân Gwyllt''' ledled [[Prydain]] ar y [[5 Tachwedd]] bob blwyddyn. Ar y dyddiad hwn yn [[1605]] y ceisiodd cynllwynwyr [[Catholigiaeth|Catholig]], gan gynnwys [[Guto Ffowc]], ddinistrio Palas [[San Steffan]] â ffrwydron. Roedd Guto'n aelod o grŵp a'u bwriad ar ladd y [[Iago, brenin Lloegr (I) a'r Alban (VI)|Brenin Iago'r 1af]], ond methodd eu hymdrech pan daliwyd Guto tra roedd yn gwarchod y [[powdwr gwn]] yn seleri [[Tŷ'r Arglwyddi]]. Er mwyn dathlu'r ffaith fod y brenin yn dal i fyw taniwyd coelcerthi ledled [[Llundain]], yn unol â thraddodiad yr oes.
[[Delwedd:Guy Fawkes effigy by William Warby from Flickr.jpg|bawd|chwith|Model o Guto, allan o hen ddillad yn llosgi ar goelcerth yn [[Billericay]], [[Swydd Essex]] yn 2010.]]
Codir coelcerthi a llosgir [[tân gwyllt]] gyda'r nos o gwmpas y goelcerth naill ai mewn gardd gefn tai preifat neu mewn safleoedd cyhoeddus. Mae mwy a mwy o bobl eisiau cyfyngu yr arfer i safleoedd cyhoedd, gan fod nifer yn cael eu hanafu. Bydd plant a bobl ifainc yn camddefnyddio'r tân gwyllt a'u taflu at bobl ac hyd yn oed yn eu gwthio drwy flwch llythyron tai.▼
Mae'r arferiad o wneud "Gei", sef model o Guto Ffowc ei hun yn tarddu'n ôl i ddiwedd y 18fed ganrif pan oedd plant tlawd yn gwneud arian poced drwy ddilorni'r model (pabyddol) hwn, ac o dipyn i beth daeth y 5ed o Dachwedd yn ganolbwynt i'r gweithgaredd. Collwyd yr arferion a'r casineb gwrth-babyddol erbyn cychwyn y 20fed ganrif a thrôdd y weithgaredd yn un cymdeithasol.
Ceir cofnodion o 1607 o goelcerthi cyhoeddus yn cael eu cynnau yn [[Caerliwelydd|Nghaerliwelydd]], [[Norwich]] a [[Nottingham]], gyda cherddoriaeth y ffrwydro cannons yn rhan o'r dathliadau. Yn [[Dorchester]], a oedd yn dref Protestanaidd, darllenwyd pregeth, cynheuwyd coelcerthi a chanwyd y clychau.<ref>Sharpe, J. A. (2005), Remember, remember: a cultural history of Guy Fawkes Day; tudalen 87; cyhoeddwyd yn [[Llundain]] gan Harvard University Press, ISBN 0-674-01935-0</ref>
▲Codir coelcerthi a llosgir [[tân gwyllt]] gyda'r nos
==Y tu hwnt i wledydd Prydain==
Lledaenodd noson Guto Ffowc i [[Tiriogaethau tramor y Deyrnas Unedig|diriogaethau tramor y Deyrnas Unedig]], gan gynnwys
[[Gogledd America]] ble'i gelwid yn "Ddiwrnod y Pâb" ond ni pharhaodd y traddodiad yno'n hir.
Defnyddir tân gwyllt ledled y byd fel rhan o ddathlaiadau amrywiol.
{{clirio}}
{{Listen
| filename = San Pedro de las Bombas.avi.OGG
Llinell 18 ⟶ 29:
| description3 =
}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{eginyn gŵyl}}
| |||