Brwydr Salamis: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Porius1 (sgwrs | cyfraniadau) BDim crynodeb golygu |
b |
||
Llinell 3:
[[Image:Battle of Thermopylae and movements to Salamis, 480 BC.gif|right|thumb|250Px|Symudiadau i Salamis]]
Roedd '''Brwydr Salamis''' ([[Groeg]]: 'Ναυμαχία {{Hen Roeg|τῆς Σαλαμῖνος}}' ,'' Naumachia tes Salaminos '') yn frwydr rhwng llynges nifer o [[dinas-wladwriaeth|ddinas
Yn 480 CC. ymosododd [[Xerxes I. brenin Persia]] ar y Groegiaid gyda byddin a llynges enfawr, gyda’r bwriad o wneud Groeg yn rhan o’r Ymerodraeth Bersaidd. Croesodd ei fyddin yr [[Hellespont]] ar bont wedi ei gwneud o longau, a meddiannodd ei fyddin ogledd Groeg, cyn anelu tua’r de, gyda’r llynges yn cadw cysylltiad a’r fyddin. Ymladdwyd [[Brwydr Artemisium]] rhwng y ddwy lynges heb ganlyniad clir, a’r un pryd ymladdwyd [[Brwydr Thermopylae]] ar y tir. Pan glywodd y llynges fod amddiffynwyr Thermopylae i gyd wedi eu lladd, symudodd y llynges tua’r de.
Llinell 9:
Roedd dadl yn Athen ynglyn a beth i’w wneud, gyda rhai o’r dinasyddion yn annog brwydro yn erbyn y fyddin Bersaidd ar y tir, fel y gwnaeth Athen yn llwyddiannus yn erbyn byddin Bersaidd lawer llai ym [[Brwydr Marathon| Mrwydr Marathon]] ddeng mlynedd yn gynt. Mynnai [[Themistocles]] y dylai’r Atheniaid adael eu dinas a dibynnu ar eu llynges, ac ef a enillodd y ddadl. Llwyddodd hefyd i berswadio’r Groegiaid eraill i ymladd ger Salamis; roedd y [[Sparta|Spartiaid]] yn arbennig yn argymell encilio i’r [[Peloponnesos]]. Cipiodd y Persiaid ddinasoedd [[Plataea]] a [[Thespiae]] yn [[Boeotia]], yma aethant ymlaen i feddiannu dinas Athen.
Yn llynges y Groegiad, roedd 378 o longau yn ôl yr hanesydd [[Herodotus]], sydd wedyn eu eu rhestru fel a ganlyn:
{| class="wikitable"
Llinell 39:
|}
Agrwymwyd fod y 12 llong nad yw Herodotus yn rhoi cyfrif ohonynt yn dod o [[Aegina]]. Mae awduron eraill yn rhoi niferordd gwahanol, er enghraifft 310 yn ôl [[Aeschylus]]. Yn ymarferol, Themistocles oedd yn rheoli’r llynges, ond enwyd [[Eurybiades]] o Sparta fel llynghesydd. Nid oes sicrwydd faint o longau oedd gan y Persiaid, ond mae nifer o awduron modern yn awgrymu tua 650. Yn wreiddiol roedd ganddynt, eto yn ôl Herodotus, 1,207 o longau pan ddechreuodd Xerxes ei ymgyrch, ond roedd llawer wedi eu colli yn y cyfamser mewn stormydd. Roeddynt yn cynnwys llongau o nifer o’r gwledydd oedd yn rhan o’r Ymerodraeth Bersaidd, yn enwedig y [[Ffeniciaid]], yr [[Yr Hen Aifft|Eifftiaid]] a Groegiaid o [[Ionia]].
Symudodd y llynges Bersaidd i lawr yr arfordir i gyfeiriad Ynys Salamis. Dywed Herodotus fod Xerxes wedi gosod gorsedd ar Ynys Salamis uwchben y culfor i wylio’r frwydr. Dywed Herodotus hefyd fod y dadlau yn parhau rhwng Themistocles ac Eurybiades, oedd yn dymuno ymladd y frwydr ymhellach tua’r de, yn nes i ddinas [[Corinth]]. Gyrrodd Themistocles ei gaethwas, Sicinnus, athro ei blant, at Xerxes gyda neges, sef y byddai’r Groegiaid yn ffoi tua’r de yn ystod y nos, ac y dylai ymosod ar unwaith i’w dal cyn iddynt ddianc.
Llinell 45:
[[Image:Trireme.jpg|thumb|chwith|250px|Trireme Groegaidd]]
Y bore wedyn roedd y Persiaid yn symud i mewn i’r culfor i ymosod. Wrth iddynt ddynesu, enciliodd y llongau Groegaidd nes cyrraedd rhan
Oherwydd dinistr ei lynges, ni allai Xerxes gadw ei holl fyddin yng Ngwlad Groeg, ac enciliodd i [[Asia Leiaf]], gan adael rhan o’r fyddin dan [[Mardonius]] i barhau’r frwydr ac i warchod y rhannau oedd wedi eu concro. Y flwyddyn ganlynol gorchfygwyd Mardonius gan y Groegiaid ym [[Brwydr Platea|Mrwydr Platea]] ac roedd ymgyrch Xerxes yn erbyn Groeg ar ben.
Mae nifer o haneswyr (er enghraifft [[Victor Davis Hanson]], [[Donald Kagan]] a [[John Keegan]]) wedi disgrifio Brwydr Salamis fel y frwydr fwyaf tyngedfennol mewn hanes, gan ddadlau petai’r Persiaid wedi ennill y frwydr yma, byddai Groeg wedi dod yn rhan o’u hymerodraeth a byddai [[hanes Ewrop]] wedi bod yn wahanol.
===Salamis mewn llenyddiaeth===
Cyfansoddodd Aeschylus, a gymerodd ran yn y frwydr, ddrama
: Ω, παίδες Ελλήνων, ίτε
| |||