Firws: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Xqbot (sgwrs | cyfraniadau) B r2.7.3) (Robot: Yn newid war:Bayrus yn war:Birus |
ehangu a refs |
||
Llinell 2:
| lliw = violet
| enw = Firws
| delwedd =Rotavirus Reconstruction.jpg
| maint_delwedd = 225px
| neges_delwedd =
| rhengoedd_israniadau = Grwpiau
| israniad =
Llinell 15:
VII: [[dsDNA-RT virus]]es
}}
[[Organeb]]
|author=Koonin EV, Senkevich TG, Dolja VV
|title=The ancient Virus World and evolution of cells
|journal=Biol. Direct
|volume=1
|page=29
|year=2006
|pmid=16984643
|pmc=1594570
|doi=10.1186/1745-6150-1-29
|pages=29}}</ref>
Cyhoeddodd [[Dmitri Ivanovsky]] yn 1892 erthygl yn disgrifio pathogen nad oedd yn [[bacteria|facteri]] a oedd yn heintio planhigion [[tybaco]]; roedd yr erthygl mewn gwirionedd yn disgrifio [[Martinus Beijerinck]] a ddarganfyddodd y feiwrs hwn yn 1898, ac ers hynny mae tua 5,000 gwahanol fathau wedi'u disgrifio mewn peth manylder. Gwyddir hefyd fod miliynnau o wahanol fathau ar gael nad ŷnt wedi'u cofnodi'n fanwl.<ref name="Breitbart M, Rohwer F 2005 278–84">{{vcite journal|author=Breitbart M, Rohwer F|title=''Here a virus, there a virus, everywhere the same virus?''|journal=Trends Microbiol |volume=13|issue=6|pages=278–84|year=2005|pmid=15936660|doi=10.1016/j.tim.2005.04.003}}</ref> Fe'i canfyddir ym mhob [[ecosystem]] dan haul ac mae mwy ohonynt nac unrhyw organeb arall.<ref name="Lawrence">{{vcite journal|author=Lawrence CM, Menon S, Eilers BJ, ''et al.''|title=''Structural and functional studies of archaeal viruses''|journal=J. Biol. Chem.|volume=284|issue=19|pages=12599–603|year=2009|pmid=19158076|doi=10.1074/jbc.R800078200|pmc=2675988}}</ref><ref>{{vcite journal|author=Edwards RA, Rohwer F|title=Viral metagenomics|journal=Nat. Rev. Microbiol. |volume=3|issue=6|pages=504–10|year=2005|pmid=15886693|doi=10.1038/nrmicro1163}}</ref> Gelwir yr astudiaeth o feirws yn [[firoleg]] sy'n is-ddosbarth o' feicrobioleg.
Gweler hefyd [[firws gyfrifiadurol]].▼
Mae sut y maent wedi tarddu (o ran hanes esblygiad bywyd) yn niwlog. Ceir dau bosibilrwydd: yn gyntaf, gallant fod wedi esblygu allan o blasmidau (darnau bychain o DNA) a all symud o un gell i'r llall. Yr ail bosibilrwydd yw iddynt esblygu allan o facteria. Credir hefyd eu bont yn ddull pwysig o drawsffurfio genynol llorweddol - sy'n beth da o ran bioamrywiaeth.<ref name = "Canchaya">{{vcite journal|author=Canchaya C, Fournous G, Chibani-Chennoufi S, Dillmann ML, Brüssow H|title=''Phage as agents of lateral gene transfer|journal=Curr. Opin. Microbiol. ''|volume=6 |issue=4 |pages=417–24 |year=2003 |pmid=12941415|doi=10.1016/S1369-5274(03)00086-9}}</ref>
Mae'r firws yn lledaenu mewn sawl ffordd; mae [[pryf|pryfaid]] fel yr [[affid]] yn eu trosglwyddo o blanhigyn i blanhigyn; pryfaid sy'n sugno gwaed (fectorau) sydd hefyd yn gyfrifol am eu trosglwyddo o anifail i anifail a thrwy'r awyr e.e. mae'r firws ffliw yn cael ei drosglwyddo drwy beswch neu disian. Mae'r [[norofirws]] a'r [[rotofirws]] yn ymledu drwy gyffyrddiad: o [[ymgarthion]] i'r [[ceg]]. o berson i berson. Gallant fynd i fewn i'r corff mewn dŵr neu fwyd. Dull arall o ymledu ydy drwy gyffyrddiad rhywiol fel y gwna'r firws [[HIV]].
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
* Dimmock, N.J; Easton, Andrew J; Leppard, Keith (2007) ''Introduction to Modern Virology'' sixth edition, Blackwell Publishing, ISBN 1-4051-3645-6.
==Gweler hefyd==
{{eginyn bioleg}}
| |||