Ffonograff: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

TeclunTeclyn i recordio sain ydy'r '''Ffonograff''', (o'r [[Iaith Roeg|Groeg]]: γράμμα, gramma, "llythyr" and φωνή, phōnē, "llais"), a ddyfeisiwyd yn 1877 gan [[Thomas Edison]]<ref>{{cite news|title=The Incredible Talking Machine|publisher=Time Inc.|url=http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1999143_1999210_1999211,00.html | date=4 Mai 2012}}</ref>. Llwyddodd yn ei labordy yn [[New Jersey]] i atgynhyrchu'r llais dynol. Y geiriau cyntaf a recordiwyd erioed oedd ''Mary had a little lamb''.

Mae'n anodd dweud pa bryd y daeth y ffonograff (neu'r gramoffon) yn fenter fasnachol lwyddiannus. Yn wreiddiol fe geisiodd cwmni'r [[Cylinder Phonograph]] addasu'r ddyfais ar gyfer swyddfeydd fel y gallesid, trwy'r llais, gofnodi llythyrau a gwybodaethau; ond ni bu'r anturfentur honno'n llwyddiant.

Dyfeisiwyd y ffonograff rhwng Mai a Gorffennaf 1877 wrth i Edison ymchwilio i "ail chwarae" negeseuon telegraff a'i waith artrwy eu darlledu drwy'r [[ffôn]].<ref>Patrick Feaster, "Speech Acoustics and the Keyboard Telephone: Rethinking Edison's Discovery of the Phonograph Principle," ''ARSC Journal'' 38:1 (Gwanwyn 2007), 10-43; Oliver Berliner a Patrick Feaster, "Letters to the Editor: Rethinking Edison's Discovery of the Phonograph Principle," ''ARSC Journal'' 38:2 (Hydref 2007), 226-228.</ref>

Mewn sioeau a ffeiriau yn [[Unol Daleithiau America|America]] y gwnaed y defnydd cyntaf o'r rhyfeddod newydd. Ond gan mai ar silindrau cŵyr y gwneid yr atgynhyrchu, a'r rheini'n feddal, fe godai cryn broblemau. Ond oddeututua 1895 llwyddodd [[Almaen]]wr o'r enw Berliner i wneud y record fflat gyntaf yn America. Ond yr oedd yn rhaid troi ei ddyfais yntau â llaw nes darganfuwyd ffordd i ddefnyddio sbring i gadw'r record i droi ar gyflymdra cyson.

OddeutuTua 1897 sefydlodd y brodyr Gaisberg y ''Gramophone and Typewriter Company''. Aeth adran y teipiaduron i'r wal, ond blodeuodd yr adran Gramoffon. Ond tegan oedd y ddyfais o hyd nes i F.W. Gaisberg glywed [[Caruso]] yn canu yn [[Yr Eidal]] a phenderfynu rhoi cynnig ar ei recordio. Fel arbrawf talodd gan punt i Caruso am recordio deg cân - ymgymeriad a gwblhawyd mewn un prynhawn; a dyna'r gramoffon wedi cyrraedd.

UNUn ARALLarall o gantorion Cymru a wnaeth enw iddi ei hun oedd [[Leila Meganne]] o [[Pwllheli|Bwllheli]] ac yn 1912 pan enillodd yn y Gen­edlaethol fe'i clywyd gan [[Lloyd George]] a'i helpodd i dalu am ei haddysg gerddorol ym [[Paris|Mharis]] dan y canwr enwog Jean de Reszke. Daeth yn wraig i [[T. Osborne Roberts]], [[Ysbyty Ifan]], cyfansoddŵr a cherddor gwychcydnabyddedig.