Caer Drewyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →ffynonellau: ffynhonnellau i ffynonellau, replaced: ffynhonnellau → ffynonellau using AWB |
tacluso |
||
Llinell 1:
{{coord|52.99|N|-3.36|W|name=Caer
{{Location map | Cymru
| mark = Green pog.svg <!--green dot-->
| alt = Caer Drewyn
| caption = '''Caer
| label = Caer Drewen
| border = grey
Llinell 12:
[[Bryngaer]] o [[Oes yr Haearn]] 1 filltir i'r gogledd o [[Corwen|Gorwen]] yn ne [[Sir Ddinbych]] yw '''Caer Drewyn''' (weithiau '''Caer Drewin'''). Fe'i lleolir ar fryn uwchlaw [[Dyffryn Edeirnion]] ar uchder o tua 280 medr. Wrth waelod y gaer mae cymuned fechan Pentre Trewyn - {{gbmapping|SJ087444}}.
[[Delwedd:Caer Drewyn 561128.jpg|bawd|360px|chwith|Caer Drewyn]]▼
Cofrestrwyd y fryngaer hon gan [[Cadw]] a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: ME012.<ref>[http://www.whatdotheyknow.com/request/15714/response/38315/attach/html/2/SAMs%20by%20UA.xls.html Cofrestr Cadw.]</ref> Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o [[heneb]]ion, er bod [[archaeoleg]]wyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.
Rhed [[Afon Dyfrdwy]] islaw. O safle'r fyngaer ceir golygfeydd eang o Ddyffryn Edeirnion ac o'r mynyddoedd i'r gorllewin a'r gogledd.
== Disgrifiad a hanes ==
Mae'r fryngaer yn safle cymhleth. Tybir fod o leiaf pedwar cyfnod o adeiladau ar y safle. I ddechrau roedd 'na glawdd pridd siap bedol yn terfynu ar glogwyn i'r gogledd. Mae rhan o'r gwaith hwn yn aros heddiw fel atodiad i'r brif gaer ar ei hochr ddwyreiniol. Mae'n bosibl fod hyn yn dyddio i ddiwedd [[Oes y Cerrig]].▼
Mae'r llwybr i fyny'r dyffryn wedi bod yn dramwyfa bwysig ers gwawr hanes a diau fod lleoliad strategol y gaer fawr hon, ar drofa yn y dyffryn, yn adlewyrchu hynny. Mae'r gaer yn gorwedd ar y ffin rhwng tiriogaeth y [[Deceangli]] i'r gogledd a'r [[Ordovices]] i'r de.<ref>*Christopher Houlder, ''Wales: an Archaeological Guide'' (Llundain, 1978).</ref>
▲Mae'r fryngaer yn safle cymhleth. Tybir fod o leiaf pedwar cyfnod o adeiladau ar y safle. I ddechrau roedd 'na glawdd pridd siap bedol yn terfynu ar glogwyn i'r gogledd. Mae rhan o'r gwaith hwn yn aros heddiw fel atodiad i'r brif gaer ar ei hochr ddwyreiniol. Mae'n bosibl fod hyn yn dyddio i ddiwedd [[Oes y Cerrig]].<ref>*A. H. A. Hogg, 'Early Iron Age Wales', yn ''Prehistoric and Early Wales'' (Llundain, 1965).</ref>
Mae'r gaer ddiweddarach yn cynnwys gwrthglawdd anferth o gerrig gyda mynedfeydd ar yr ochr orllewinol a'r ochr gogledd-ddwyreiniol. Ceir celloedd i warchod ygaer wedi'u hailadeiladu ym mynedfa'r gogledd-ddwyrain. Roedd llwybr o gwmpas y muriau. Rhed ffos ddofn oddi amgylch y cyfan. Mae'r gwaith hwn yn debyg iawn i'r hyn a geir ym mryngaer fawr [[Tre'r Ceiri]] a lleoedd eraill yn [[Llŷn]].
Yn ddiweddarach ychwanegwyd clostir trionglog, yn ôl pob tebyg yn ystod y [[Cyfnod y Rhufeiniaid yng Nghymru|cyfnod Rhufeinig]] neu'n fuan ar ôl hynny. Ceir gweddillion [[cytiau Gwyddelod|cytiau crwn o gerrig]] tu mewn; ceir olion sy'n awgrymu adeiladau petrual ar bedwar postyn yn ogystal. Yn y gornel ogledd-ddwyreiniol gwelir olion llwyfannau tai.<ref>*A. H. A. Hogg, 'Early Iron Age Wales', yn ''Prehistoric and Early Wales'' (Llundain, 1965).</ref>
Yn ddiweddarach eto codwyd tai bychain canoloesol ar lwyfannau wrth fynedfa orllewinol y fryngaer, ond nid oes unrhyw dystiolaeth fod y gaer ei hun yn cael ei defnyddio yn y cyfnod hwnnw.
==Traddodiadau==
Yn ôl [[T. Gwynn Jones]] roedd chwedl werin yn ardal Corwen yn adrodd sut y bu i [[cawr|gawr]] godi Caer Drewyn er mwyn i'w gariadferch gael lle i gadw ei gwartheg a'u godro. Enwir y cawr fel 'Drewyn', ond ymddengys mai cais i esbonio enw'r gaer ydyw (mae 'Drewyn' yn dreigliad o 'Trewyn'). Mae T. Gwynn Jones yn cynnig fod yr enw 'Tre Wyn', sef 'Tre Gwyn', yn deillio o draddodiad lleol am y [[duw]] [[Celtiaid|Celtaidd]] [[Gwyn ap Nudd]].<ref>T. Gwynn Jones, ''Welsh Folklore and Folk-custom'' (Llundain, 1930), tud. 78.</ref>
Mae traddodiadau yn ardal Corwen yn cysylltu Caer Drewyn ag [[Owain Glyndŵr]] yn ogystal. Cyfeiria [[Thomas Pennant]] at Glyndŵr yn encilio i'r gaer ar ôl ymosod ar [[Rhuthun|Ruthun]]. Mae trigolion lleol yn dal i gysylltu'r gaer ag Owain heddiw, gan gredu ei fod wedi mwstrio ei ryfelwyr yno.<ref>Elissa R. Henken, ''National Redeemer: Owain Glyndŵr in Welsh Tradition'' (Caerdydd, 1996).</ref>
==Gweler hefyd ==
Llinell 36 ⟶ 39:
* [[Llwythau Celtaidd Cymru]]
==
{{cyfeiriadau}}
==Dolenni allanol==
Llinell 49:
[[Categori:Bryngaerau Cymru]]
[[Categori:Corwen]]
[[Categori:Mynyddoedd a bryniau Sir Ddinbych]]
[[Categori:Llên gwerin Cymru]]
| |||