Elenydd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Ardal o fryniau yng [[Gorllewin Cymru|ngorllewin]] a [[Canolbarth Cymru|chanolbarth Cymru]] yw'r '''Elenydd'''. Mae'n ymestyn o fryniau ardal [[Pumlumon]] yn y gogledd (i'r de o [[Machynlleth|Fachynlleth]] ac i'r dwyrain o [[Aberystwyth]]) i lawr i fryniau gogledd [[Sir Gaerfyrddin]] a de-ddwyrain [[Ceredigion]], gan gynnwys sawl bryn canolig ei uchder yn y ddwy sir honno ac yng ngorllewin [[Powys]]. Ni cheir cytundeb unfarn ar derfyn deheuol yr Elenydd. Tueddir i gyfeirio at yr ardal yn Saesneg fel y "''Cambrian Mountains''", ond enw anaddas a diystyr ydyw (gweler hefyd [[Cambria]] a [[Cambriaidd]]). Ceir cyfeiriadau at Elenydd (yn y ffurf [[Cymraeg Canol]] ''Elenid'' / ''Elenyd'') mewn sawl llawysgrif gan ddechrau ar ddiwedd y 12fed ganrif, gan gynnwys chwedl [[Math fab Mathonwy]] yn y [[Mabinogion]] a gwaith [[Gerallt Gymro]].<ref>Iwan Wmffre, ''The Place-Names of Cardiganshire cyfrol III'' t. 1314 (2004)</ref>

[[Delwedd:Pumlumon Fawr.jpg|250px|bawd|[[Pumlumon|Pumlumon Fawr]], copa uchaf yr Elenydd]]

Ucheldir o rosdiroedd a bryniau yn hytrach na chadwyn o fynyddoedd fel y cyfryw yw'r Elenydd. Mae'n ardal anghysbell sy'n gartref i adar prin fel y [[Barcud Coch]]. Cyfeirir ato weithiau fel "Anialdir Gwyrdd Cymru". Ceir olion sawl gweithfa [[plwm]], neu plwm ac [[arian]], yn yr ardal, yn arbennig yng nghyffiniau Pumlumon, rhai ohonynt yno ers Oes y [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|Rhufeiniaid]]. Bu'r Rhufeiniaid hefyd yn cloddio am [[aur]] ym mwyngloddiau [[Dolaucothi]], ar odre ddeheuol yr Elenydd.

Ond er bod y bryniau eu hunain yn llwm ac agored, yn y cymoedd sy'n eu brodio ceir nifer o bentrefi bychain a chymunedau clos. Mewn cwm ar odre orllewinol yr Elenydd ceir adfeilion [[Abaty Ystrad Fflur]].

==Rhai o fryniau'r Elenydd==