Yr Almaen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Nta 2014 (sgwrs | cyfraniadau) BDim crynodeb golygu |
Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 53:
'''Gweriniaeth Ffederal yr Almaen''' neu'r '''Almaen''' ([[Almaeneg]]: ''Bundesrepublik Deutschland'' {{Sain|De-Deutschland.ogg|ynganiad Almaeneg}}). Gweriniaeth ffederal yng nghanol [[Ewrop]] yw'r Almaen. Mae'n ffinio â [[Môr y Gogledd]], [[Denmarc]], a'r [[Y Môr Baltig|Môr Baltig]] (Almaeneg: ''Ostsee'', sef Môr y Dwyrain) yn y gogledd, [[Gweriniaeth Tsiec]] a [[Gwlad Pwyl]] yn y dwyrain, [[y Swistir]] ac [[Awstria]] yn y de, a [[Ffrainc]], [[Lwcsembwrg]], [[Gwlad Belg]] a'r [[Yr Iseldiroedd|Iseldiroedd]] yn y gorllewin. [[Berlin]] yw'r [[prif ddinas|brifddinas]].
Ni chafwyd chwyldro Almaenig ond y mae’r modd yr ymatebodd y tiroedd Almaenig i her chwyldroadol [[y Chwyldro Ffrengig]], gan addasu syniadau 1789, wedi llunio datblygiad gwleidyddol a chymdeithasol yr Almaen
== Hanes ==
{{prif|Hanes yr Almaen}}
Y cofnod cyntaf a geir o hanes yr Almaen yw am nifer o lwythau Almaenig a oedd yn byw yn y diriogaeth sy'n awr yn wladwriaeth yr Almaen. Gorchfygwyd rhai o'r rhain gan y Rhufeiniaid, a daeth y rhannau i'r gorllewin o [[Afon Rhein]] yn rhan o'r [[Ymerodraeth Rufeinig]]. Bu'r Rhufeiniaid yn ymgyrchu tu hwnt i afon Rhein hefyd, ond ni lwyddasant i'w gwneud yn rhan o'r ymerodraeth. Yn [[9|9 OC.]] gorchfygwyd byddin Rufeinig dan [[Publius Quinctilius Varus]] gan gynghrair o lwythau Almaenig dan [[Arminius]] ym [[Brwydr Fforest Teutoburg|Mrwydr Fforest Teutoburg]]. Dinistriwyd tair [[lleng Rufeinig]] yn llwyr. Dilynwyd y frwydr gan saith mlynedd o ymladd, cyn i'r ffin gael ei sefydlogi ar hyd afon Rhein.
Sefydlwyd [[yr Ymerodraeth Lân Rufeinig]] yn y [[9fed ganrif]], a pharhaodd hyd [[1806]]. Yr Almaen oedd cnewyllyn yr ymerodraeth, er ei bod ar adegau yn cynnwys [[Awstria]], [[Slovenia]], [[Gweriniaeth Tsiec]], gorllewin [[Gwlad Pwyl]], [[yr Iseldiroedd]], dwyrain [[Ffrainc]], [[y Swistir]] a rhan o ogledd [[yr Eidal]]. Collwyd llawer o'r tiriogaethau hyn erbyn canol y [[16eg ganrif]], a daeth i'w galw yn "Ymerodraeth Lân Rufeinig y Genedl Almaenig".
Rhwng [[1618]] a [[1648]], effeithiwyd yn fawr ar yr Almaen gan frwydrau'r [[Rhyfel Deng Mlynedd ar Hugain]]. Dechreuodd y rhyfel fel anghydfod crefyddol rhwng y [[Protestaniaeth|Protestaniaid]] a'r [[Eglwys Gatholig|Catholigion]] o fewn yr [[Ymerodraeth Lân Rufeinig]]. Yn raddol, tynnwyd y rhan fwyaf o wledydd Ewrop i mewn i'r ymladd, llawer ohonynt am resymau
Ffurfiwyd y [[Conffederasiwn Almaenig]] yn [[1815]], yna ffurfiwyd [[Ymerodraeth yr Almaen]] yn [[1871]], gydag [[Otto von Bismarck]] yn ffigwr allweddol. Daeth yr ymerodraeth i ben ar ddiwedd [[y Rhyfel Byd Cyntaf]], a ffodd yr ymerawdwr [[Wilhelm II]] i'r Iseldiroedd.
Llinell 73:
Gwastadedd yw rhan helaeth o ogledd yr Almaen, rhan o [[Gwastadedd Canolbarth Ewrop|Wastadedd Canolbarth Ewrop]]. Mae'r de yn llawer mwy mynyddig, yn enwedig yn yr Alpau, lle mae'r copa uchaf, y [[Zugspitze]], yn cyrraedd 2,962 medr o uchder.
Ac eithrio [[Afon Donaw]] yn y de, mae [[afon|afonydd]]
== Gwleidyddiaeth ==
Llinell 89:
[[Delwedd:Germany demography.png|ewin bawd|Poblogaeth yr Almaen 1961–2003 (Cyn 1990, poblogaeth Gorllewin a Dwyrain yr Almaen wedi eu cyfuno).]]
Gyda phoblogaeth o tua 82,220,000, yr Almaen yw'r wlad fwyaf o ran poblogaeth sy'n gyfan gwbl o fewn [[Ewrop]], a'r 14eg fwyaf poblog yn y byd. O'r rhain, mae tua 16 miliwn heb fod o dras Almaenig, gyda
Gelwir pedwar grŵp o bobl yn "
Dinasoedd mwyaf yr Almaen, gyda ffigyrau poblogaeth ar gyfer Rhagfyr 2005, yw:
Llinell 108:
* [[Eglwys Uniongred]]2%
Ceir y rhan fwyaf o Gatholigion yn y de-ddwyrain, yn ne [[Bafaria]], ac yn ardal [[Cwlen]], tra
== Taleithiau ==
| |||