Castell Cricieth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
John Jones (sgwrs | cyfraniadau)
lluniau
Ham II (sgwrs | cyfraniadau)
B clean up, replaced: Graddfa I → Gradd I using AWB
Llinell 5:
[[Delwedd:Castell Cricieth.jpg|bawd|250px|Y castell o gyfeiriad Pwllheli]]
===Cyfnod y ddau Lywelyn===
Codwyd y castell yn y [[13eg ganrif|drydedd ganrif ar ddeg]] gan [[Llywelyn ap Iorwerth|Lywelyn ap Iorwerth]] (Llywelyn Fawr), Tywysog [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] a'i ŵyr, [[Llywelyn ap Gruffydd]]. Dechreuodd Llywelyn Fawr ar y gwaith tua'r flwyddyn [[1230]] gan godi tŷ porth trawiadol, tŵr petryal de-ddwyreiniol a llenfur oddi amgylch y cwrt mewnol. Ymddengys na ddefnyddiwyd y safle cyn hynny. Mae un traddodiad yn honni fod [[Llywelyn ap Iorwerth]] wedi cael ei garcharu yn y castell am gyfnod byr gan ei frawd [[Dafydd ab Iorwerth|Dafydd]] yn ystod y brwydro dros olyniaeth coron Gwynedd.
 
Ychwanegodd Llywelyn ap Gruffudd y llenfur oddi amgylch rhan o'r ward allanol, a'r tŵr de-orllewinol lle cafwyd enghreifftiau cain o gerfwaith carreg pan archwilwyd y safle gan archaeolegwyr. Cynhelid ei [[Cylchdaith llys Tywysogion Gwynedd|lys ar gylch]] yn y castell ar 26 Chwefror, [[1274]], a diau iddo gael ei ddefnyddio at y perwyl hwnnw ganddo fo a'i ragflaenwyr sawl gwaith cyn hynny.
Llinell 12:
Cafodd y castell ei gipio gan [[Edward I o Loegr|Edward I]], brenin [[Lloegr]], yn ystod ei ail ryfel ar Gymru ([[1282]] - [[1283|83]]). Cryfhaodd Edward y castell, yn bennaf y tŷ porth, prif amddiffyn y castell. Nid yw'n sicr os dylir priodolir y trydydd tŵr i Edward I ynteu Llywelyn ein Llyw Olaf (yn erbyn ei ddyddio i gyfnod Edward y mae'r ffaith ei fod yn dŵr hirsgwar tebyg i dyrrau eraill a geir mewn rhai o'r cestyll Cymreig).
 
Yn ail hanner y [[13eg ganrif]] y marchog enwog [[Syr Hywel y Fwyall]] oedd Cwnstabl (ceidwad) y castell.
 
===Gwrthryfel Glyndŵr===
Llinell 19:
==Disgrifiad Iolo Goch o'r castell==
[[Delwedd:Criccieth Castle - geograph.org.uk - 597029.jpg|de|bawd|250px|Castell Cricieth]]
Canodd y bardd [[Iolo Goch]] [[Cywydd|gywydd]] i Syr Hywel y Fwyall, rywbryd yn y [[1370au]] efallai. Erbyn yr amser hynny roedd y castell wedi troi'n llys i'r uchelwr lleol o Gymro. Disgrifia Iolo'r castell uwchben tonnau geirw'r môr, y gwŷr wrth y byrddau'n chwareu gemau a'r merched yn llunio brodwaith wrth i'r haul disgleirio trwy'r ffenestri gwydr (peth prin iawn yn y cyfnod hwnnw oedd gwydr)<ref name="Enid Roberts 1986">Enid Roberts, ''Tai Uchelwyr y Beirdd 1350-1650'' (Cyhoeddiadau Barddas, 1986).</ref>:
 
:Cyntaf y gwelaf mewn gwir
Llinell 30:
:Ydd oeddynt hwy bob ddeuddeg
:Yn gwau sidan glân gloywliw
:Wrth haul belydr drwy'r gwydr gwiw.<ref> name="Enid Roberts, ''Tai Uchelwyr y Beirdd 1350-1650'' (Cyhoeddiadau Barddas, 1986).<"/ref>
 
==Oriel luniau==
Llinell 50:
 
[[Categori:Adeiladau ac adeiladwaith y 13eg ganrif]]
[[Categori:Adeiladau rhestredig GraddfaGradd I Gwynedd]]
[[Categori:Cadw]]
[[Categori:Cestyll Gwynedd|Cricieth]]