|
[[Image:Татлин.jpg|right|thumb|200px|Vladimir Tatlin]]
Roedd '''Vladimir Yevgraphovich Tatlin''' ({{lang-ru|Влади́мир Евгра́фович Та́тлин}}; ([[28 Rhagfyr]] [[1885]] – [[31 Mai]] [[1953]])<ref name="Lynton 2009 1">{{cite book|last=Lynton|first=Norbert|title=Tatlin's Tower: Monument to Revolution|year=2009|publisher=Yale University Press|location=New Haven|isbn=0300111304|pages=1}}</ref > yn arlunydd a [[pensaer|phensaer]] o’ro [[Ymerodraeth Rwsia]], /yr [[Undeb Sofietaidd]]. Gyda [[Kazimir Malevich]] roedd yn un o’r ddau berson pwysicaf yn y mudiad celfyddydol avante garde yn [[Rwsia]] yn y 1920au. Yn ddiweddarach fe ddaeth yn amlwg yn y mudiad celf lluniadaeth ''(constructivist)''.
MaeCofir Taltin yn cael ei gofio yn bennaf am [[Tŵr Tatlin|Dŵr Tatlin]], neu'r prosiect ar gyfer y CofebGofeb i'r Drydedd Rhyngwladol (1919–20) <ref name=HF>[[Hugh Honour|Honour, H.]] and Fleming, J. (2009) ''A World History of Art''. 7th edn. London: Laurence King Publishing, ptud. 819. ISBN 9781856695848</ref>, oedd yn gynllun i godi tŵr anferthol na chafodd erioed eimo'i adeiladu <ref name=Janson>[[H. W. Janson|Janson, H.W.]] (1995) ''History of Art''. 5th5ed ednrhifyn. ''Revised and expanded by Anthony F. Janson''. LondonLlundain: [[Thames & Hudson]], ptud. 820. ISBN 0500237018</ref>. Bwriad Tatlin oedd codi’r tŵr ym PetrogradMhetrograd ([[St. Petersburg]] yn awr) yn dilyn y [[Chwyldro Rwsia |Chwyldro Bolsieficaidd]] ym 1917, fel pencadlys i'r mudiad comiwnyddol y Comintern (y Drydedd Rhyngwladol).
== Bywgraffiad ==
Ganwyd Tatlin yn [[Kharkov]] (dwyrain [[Wcráin]] yn yr hen [[Ymerodraeth Rwsia|Ymerodraeth Rwseg]],<ref>Lynton 2009 1",</ref> yn fab i beiriannydd rheilffordd a bardd. Dechreuodd ei yrfa gelfyddydol fel peintiwr iconau ym [[Moscow]] ac fe fynychodd Ysgol Peintio, Cerfluniaeth a Phensaernïaeth Moscow. Roedd hefyd yn gerddor proffesiynol ac fe berfformiwydberfformiodd tramordramor.
Fe ddaeth yn enwog am [[Tŵr Tatlin]] ei gynlluniau i adeiladu tŵr anferthol i goffau’r Chwyldro Bolsieficaid ac fel pencadlys i'r mudiad comiwnyddol y Comintern (y Drydedd Rhyngwladol). Ni chafodchafodd i’ry tŵr ei godi a hyd yn oed petai'r cyflenwad enfawr o ddur wedi bod ar gael yn Rwsia ar y pryd; (roedd y wlad yn dioddef argyfwng economaidd, prinder adnoddau sylfaenol a helyntion gwleidyddol) ac mae amheuaeth ddifrifol a oedd yr adeilad yn ymarferol o gwbl <ref>Gray1986 </ref>.
Roedd y tŵr i fod yn steil lluniadaeth ''(constructivist)'' i'w adeiladu o ddefnyddiau diwydiannol: haearn, gwydr a dur. Yn ei ddefnyddiau, siâp a'i ddefnydd, roedd i fod yn symbol blaenllaw o fodernedd ac yn llawer uwch na [[Tŵr Eiffel|Thŵr Eiffel]] ym [[Paris|Mharis]]. Prif ffurf y tŵr oedd dwbltroell droelldwbwl oedd i godi hyd at 400 medr o uchder <ref name="Ching 2011, 716">Ching, Francis D.K., et al. (2011). ''Global History of Architecture''. 2ndAil editionrifyn. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc., ptud. 716.</ref> oedd i gludo'r ymwelwyr gyda chymorth amryw o ddyfeisiadau mecanyddol. Y prif fframwaith oedd gynnwys pedwar strwythur geometreg grog - ciwb, pyramid, silindr, a hemisffersilindr. Y bwriad oedd i'r strwythurau hyn troi ar wahanol raddfeydd o gyflymdra. Y ciwb i droi’n gylch cyfan mewn blwyddyn gron, Yy pyramid i droi’n gylch cyfan mewn mis a’r silindr unwaith y diwrnod.
[[File:ТАТЛИН Владимир Евграфович.jpg|thumb|Tatlin: Hunanbortread, 1911 ]]
Mae Tatlin hefyd yn cael ei gysylltu gyda chelfyddyd lluniadaeth ''(constructivist)'' wedi Chwyldro Rwsia gyda'i waith gwrth -gerfwedd ''(counter-relief)'', tri dimensiwn a wnaethpwyd o goed a dur.<ref>[http://www.tretyakovgallery.ru/en/collection/_show/image/_id/361 Tatlin, Vladimir Evgrafovich: Counter-relief (Material Assortment).] [[The State Tretyakov Gallery]], 2013. RetrievedAdalwyd 10 MayMai 2013. [http://www.webcitation.org/6GVPTkiK2 Archived here.]</ref>
Creodd Tatlin y [[cerflun|cerfluniau]] yma i gwestiynu syniadau traddodiadol o gelfcelf, ni ystyriodd ei hun fel lluniadaethwr ''(constructivist)'' fel y cyfryw a gwrthwynebodd llawrlawer o syniadau'r mudiad. Roedd lluniadaethwyr amlwg ddiweddarachdiweddarach yn cynnwys [[Varvara Stepanova]], [[Alexander Rodchenko]], [[Manuel Rendón Seminario]], [[Joaquín Torres García]], [[László Moholy-Nagy]], [[Antoine Pevsner]] a [[Naum Gabo]].
Er yn gyd-weithwyr ar ddechrauy eu cyfrodedddechrau, fe gafoddcafodd Tatlin a [[Kazimir Malevich|Malevich]] ddadleuon ffyrnig ar adeg yr Arddangosfa 0.10 ym 1915 (ymhell cyn genedigaeth lluniadaeth) dros waith ''suprematist'' a arddangoswyd gan Malevich.
ddadleuon ffyrnig ar adeg yr Arddangosfa 0.10 ym 1915 (yn hir cyn genedigaeth lluniadaeth) dros waith ''suprematist'' ag arddangoswyd gan Malevich.
Claddwyd Tatlin ym mynwent Novodevichy, Moscow.
| 