Comiwnyddiaeth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Mae '''Comiwnyddiaeth''' (o'r gair [[Lladin]] ''communis'' - "cyffredin") yn gangen chwyldroadol y mudiad [[Sosialaeth|Sosialaidd]]. Mae'n fudiad ac yn drefn gymdeithasol; un sy'n hyrwyddo cymdeithas ddiddosbarth wedi ei sylfaenu ar gydberchnogaeth yn unol â threfn diarian. Yn ddelfrydol mae comiwnyddiaeth yn [[gwladwriaeth|wladwriaeth]] sydd heb berchnogaeth breifat, heb [[dosbarth cymdeithasol|ddosbarthau cymdeithasol]] an yn rhywle ble mae modd cynhyrchu yn gymunedol aca bod eiddo'n gyffredin i bawb.

Dylanwadodd dehongliad omiwnyddiaethcomiwnyddiaeth o fath [[MarxistMarcsiaeth-LeninistLeniniaeth|Marcsaidd-Leninaidd]] yn fawr ar hanes yr [[20fed ganrif]], gyda gwrthdaro rhwng "y byd sosialaidd", wedi'i rheolireoli gan bleidiau Comiwnyddol, a'r "[[Y Gorllewin|byd gorllewinolGorllewinol]]" gyda'i [[Marchnad rydd|farchnad rydd]]. Canlyniad hyn oedd y [[rhyfelRhyfel oerOer]] rhwng y [[YCytundeb Warsaw|Bloc Dwyreiniol]] a'r "Byd Rhydd" neu'r "Gwledydd [[Cyfalafiaeth|Cyfalafol]]".

Bu[[Marcsiaeth]], a enwir ar ôl [[marcsiaethKarl Marx]], ynoedd fudiadmudiad sylfaenol Comiwnyddiaeth ac fe ddeilliodd nifer o ganghennau ohoni; yn nodweddiadol ohonynt, [[Leniniaeth]] (neu [[Marcsiaeth-Leniniaeth]] fel y'i gelwir gan amlaf) a enwyd ar ôl y [[chwyldro]]adwr [[Bolsieficiaeth|Bolsiefic]] o [[Rwsia]]d, [[Vladimir Lenin]]). Fel rheol gelwir [[plaid wleidyddol]] sy'n arddel comiwnyddiaeth yn ''Blaid Gomiwnyddol'', ond nid yn ddieithriad. Mae'r mwyafrif o'r pleidiau hynny yn Farcsaidd-Leninaidd, ond ceir yn ogystal gomiwnyddion sy'n gwrthod dysgeidiaeth Lenin ac sy'n dilyn athroniaeth chwyldroadwyr eraill fel y Rwsiad [[Leon Trotsky]] (Trotscïad), a chomiwnyddion sy'n cydnabod Lenin ond sy'n arddel athroniaeth wedi'i haddasu i gwrdd ag amgylchiadau neilltuol, fel y Maoïaid (ar ôl y [[Tsieina|Tsieinead]] [[Mao Zedong]]) a'r Staliniaid (ar ôl y [[Georgia]]d [[Joseph Stalin]]).

Mae Marcswyr yn credu bod rhaid mynd drwy gyfnod o lywodraeth [[sosialaeth|sosialaidd]] cyn y bydd comiwnyddiaeth ei hun yn bosib. Heddiw, dim ond [[Gweriniaeth Pobl Tsieina]], [[Ciwba]], [[Fietnam]], [[Moldofa]] a [[Gogledd Corea]] sydd dan reolaeth gomiwnyddol o ryw fath (er na fyddai pob Marcsydd yn derbyn fod pob un o'r rhain yn wledydd comiwnyddol go iawn bellach). Cyn [[1991]], roedd llawer mwy o wledydd sosialaidd, fel yr [[Undeb Sofietaidd]] a gwledydd [[Cytundeb Warsaw]], er enghraifft.

Arferai [[Anarchiaeth|anarchwyr]] bod yn gytûn â Marcswyr<ref>[http://www.marxist.com/marxist-and-anarchist-theory.htm In Defence of Marxism, ''Marxist and Anarchist Theory'']</ref> ynglŷn a'r amcanion o gyrraedd cymdeithas ddiddosbarth a gwladwriaeth heb eiddo preifat, ond maent yn anghygweld bellach ar y ffyrdd o'u cyrraedd. Credant ei bod yn amhosib ymgorffori'r gweithwyr mewn gwladwriaeth, sef cyfnod Sosialaeth mewn damcaniaeth Marcsiaeth, am eu bod yn gweld y wladwriaeth fel amddiffynnwr [[eiddo preifat]] ac yn endid hierarchaidd. I anarchydd, byddai rhaid chwalu'r wladwriaeth er mwyn chwalu cyfalafiaeth; i'r Marcsydd rhaid cymryd rheolaeth o'r wladwriaeth er mwyn chwalu cyfalafiaeth. Mae anarchwyr hefyd o ganlyniad yn elyniaethus i bleidiau gwleidyddol, yn enwedig pleidiau canolig, hierarchaidd. Credant yn gadarn fod rhaid i'r gweithwyr, a'r gweithwyr oll, gweithredu'r chwyldro dros gomiwnyddiaeth, ac nid plaid sydd yn honni ei fod yn eu cynrychioli.

Sefydlwyd y[[Plaid BlaidGomiwnyddol GominyddolPrydain yng ngwledydd PrydainFawr]] yn 1920.{{Citation

| title = ''Gwyddoniadur Cymru''

| publisher = Gwasg yPrifysgol BrifysgolCymru