Asurfaen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B s
manion
Llinell 1:
[[Delwedd:Lapis-lazuli hg.jpg|ewin_bawd|Asurfaen o Affganistan yn ei ffurf gynhenid]]
[[Glain (mwyn)|Glain]] purlas yw '''asurfaen''' neu '''Lapis lazuli''' a werthfawrogwyd ers dyddiau'r [[Yr Henfyd|Henfyd]] am ei liw arddwys. neu lachar.<ref>http://geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html, ''Geiriadur Prifysgol Cymru'': "asurfaen"</ref> Erbyn diwedd yr [[Oesoedd Canol]], fe'i mewnforiwyd i [[Ewrop]].
 
Heddiw,Fe'i mwyngloddiwyd ers y pery[[7fed mwyngloddiauganrif]] yng ngogledd-dwyrainddwyrain [[Affganistan]] ac mae'r fan honno'n dal i fod yn ffynhonnell bwysig o asurfaen. Daw cryn dipyn, yn ogystalhefyd, o fwyngloddiau i'r gorllewin o [[Llyn Baikal|Lyn Baikal]] yn [[Rwsia]] a mynyddoedd yr [[Andes]] yn [[Chile]]. Mwyngloddir rhywfaint ohono hefyd yn yr [[Eidal]], [[Mongolia]], yr [[UDA]] a [[Canada|Chanada]]. <ref>http://www.gemstone.org/index.php?option=com_content&view=article&id=117:sapphire&catid=1:gem-by-gem&Itemid=14. Adalwyd 28/07/14</ref>
 
==Cyfansoddiad==
Pif gyfansoddyn mwynol asurfaen yw [[Laswrit|laswrit]] (''lazurite'')<ref>http://www.mindat.org/min-2330.html. Adalwyd 28/07/14</ref> (25%-40%) a ddiffinir gyda'r fformiwla cemegol (Na,Ca)<sub>8</sub>[(S,Cl,SO<sub>4</sub>,OH)<sub>2</sub><nowiki>|</nowiki>(Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>24</sub>)].
 
Mae asurfaen yn [[craig|graig]] y mae ei brif gyfansoddyn mwynol yn [[Laswrit|laswrit]] <ref>http://www.mindat.org/min-2330.html. Adalwyd 28/07/14</ref> (25%-40%).
 
==Hanes==
Mae asurfaen wedi cael ei'i fwyngloddio yn [[Affganistan]] a'i allforio oddi yno i wledydd [[Môr y Canoldir]] a De Asia ers yr oes [[Oes Newydd y Cerrig|Neolithig]]. <ref>Moorey, Peter Roger (1999). ''Ancient mesopotamian materials and industries: the archaeological evidence.'' Eisenbrauns. tttud. 86–87. ISBN 978-1-57506-042-2.</ref> Cyflwynwyd asurfaen i'r [[Aifft]] hynafol o Fôr y Canoldir, a daeth yn rhan boblogaidd, maes o law, o addurniadau a gemwaith megis [[sgarab|sgarabau]]. Crybwyllir asurfaen sawl gwaith yn y gerdd [[Mesopotamia|Fesopotamaidd]] [[Epig Gilgamesh]], sef un o weithiau llenyddol hynaf y byd.
 
Ceir cyfeiriadau lu i [[saffir]] yn yr [[Hen Destament]], ond mae ysgolheigion yn gytûn y cyfeirir at asurfaen pan sonnir am saffir am nad oeddent yn hysbys i'r [[Ymerodraeth Rufeinig]] bryd hynny. <ref> Pearlie Braswell-Tripp (2013), Real Diamonds and Precious Stones of the Bible (ISBN 978-1-4797-9644-1)</ref>