Carst: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

 

Creigiau gwaddodol sy’n cynnwys llawer o uniadau a holltau ac a luniwyd o galsiwm carbonad yw calchfeini [[Cymru]]. Yn wahanol i’r rhan fwyaf o greigiau, maent yn hydawdd mewn dŵr glaw sy’n llawn [[carbon deuocsid]] ar ôl ei daith drwy’r [[atmosffer]]. Mae hydoddedd wedi’i gyfuno ag athreiddedd (''permeability'') ar hyd yr uniadau a’r planau gwelyo yn golygu bod dŵr sydd ychydig yn [[asid]]ig, yn hytrach na llifo mewn nentydd ar hyd yr arwyneb yn disgyn yn gyflym trwy uniadau ac ar hyd planau gwelyo. Ar ei daith bydd y dŵr yn ymdoddi’r calchfaen ac yn helaethu’r sianelau gan alluogi dŵr i fynd ar eu hyd. Mae agennau (''fissures'') a cheudyllau (''potholes'') yn cael eu ffurfio yn y modd hwn a byddant efallai yn ddigon mawr i allu cludo’r holl ddŵr a fydd fel arfer yn llifo ar yr wyneb. Felly, yr hyn sy’n nodweddu ardaloedd calchfaen yw diffyg draeniad arwyneb a nentydd yn diflannu i agennau neu lync-dyllau. Bydd modd i nentydd sydd wedi diflannu ymddangos ar waelod llethr serth, yn enwedig ar ochr prif [[dyffryn|ddyffrynnoedd]] sydd wedi endorri o dan y lefel trwythiad. Enghraifft dda o hyn yng Nghymru yw ymdarddiad nant o geg yr [[ogof]]âu yn [[Dan-yr-Ogof|Dan yr Ogof]] wrth ymyl [[Craig-y-nos]]. Fe elwir enghreifftiau o’r fath yn darddell Vaucluse, ar ôl yr enwog Fontaine de [[Vaucluse]] yn ne [[Ffrainc]].

 

 

== Llyfryddiaeth ==

* Howe, G. M., a Thomas, J. M. (1963) ''Welsh landforms and scenery''. Llundain, Macmillan.

 

 

{{Esboniadur|Carst|Carst|CC=BY-SA}}