[[Delwedd:Muammar al-Gaddafi at the AU summit-LR.jpg|250px|bawd|Gadaffi (2009).]]
Arweinydd [[LibyaLibia]] oedd '''Muammar Abu Minyar al-Gaddafi''' ([[7 Mehefin]] [[1942]] – [[20 Hydref]] [[2011]]), neu'r '''Milwriad Gaddafi''' ([[Arabeg]] : معمر القذافي, Muʿammar Al-Qaḏâfî ; ceir sawl ffurf arall ar ei enw wedi'i drawslythrennu o'r Arabeg).
Cafodd ei eni yn [[Sirt]], Libia, yn fab i fugail tlawd. Ef oedd arweinydd ''[[de facto]]'' Libia ers 1970 yn sgîl gwrthdroi'r llywodraeth yn 1969 mewn coup d'état a ddiorseddodd [[Idris, brenin LibyaLibia|y Brenin Idris]]. Nid oedd yn dal swydd wleidyddol fel y cyfryw, gan adael gwleidyddion eraill i fod yn arlywydd a gweinidogion swyddogol, ac mae'n cael ei adnabod fel "Tywysydd Chwyldro Mawr Gweriniaeth Boblogaidd Sosialaidd Arabaidd Fawr LibyaLibia" neu "y Brawd-dywysydd". Fel arweinydd mae Gadaffi wedi cynnig "trydydd lwybr" i'r gwledydd sy'n datblygu a'r [[byd Arabaidd]], athroniaeth a geir yn ei lyfr adnabyddus ''Y Llyfr Gwyrdd''.
== Gwrthryfel 2011 ==
{{prif|Gwrthryfel LibyaLibia, 2011}}
Yn Chwefror 2011 llifodd ton ar ôl ton o brotestiadau gwleidyddol drwy'r [[Dwyrain Canol]]; ffynhonnell y protestiadau hyn oedd [[Intifada TunisiaTiwnisia, Rhagfyr 2010–heddiw|Tiwnisia]] ac yna'r [[Chwyldro'r Aifft, 2011|Aifft]] yn Ionawr 2011 a gwelwyd ymgyrch gref drwy Lybia i gael gwared â'r unben Gaddafi. Erbyn 23ain o Chwefror roedd Gaddafi wedi colli rheolaeth o lawer iawn o drefi'r wlad ac yn ôl nifer o adroddiadau roedd dros fil o bobl wedi marw. Anerchodd y dorf sawl gwaith i geisio eu tawelu. Bu farw Gaddafi yn ei ddinas enedigol, [[Sirt]], yn dilyn ymladd rhwng y ddwy ochr. Bu farw ei fab [[Moatassem Gaddafi]] yn y frwydr hon. Bu farw ei fab ieuaf [[Khamis al-Gaddafi]] yn 2012.
