Caerfyrddin: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

'''Caerfyrddin''' yw tref sirol [[Sir Gaerfyrddin]], [[Cymru]], a saif ar lan [[Afon Tywi]] rhyw 8 milltir (13 kl.) i'r gogledd o aber yr afon; mae hefyd yn [[Cymuned (llywodraeth leol)|gymuned]]. Mae ganddi boblogaeth o tua 20,000. Caerfyrddin yw'r trefdref hynaf yng Nghymru. Mae gan y dref nifer o safleoedd treftadaeth sydd wedi goroesi dros y blynyddoedd,; mae rhain yn cynnwys yr [[amffitheatr]] [[Rufeinig]] ac rheilffordd y Gwili sydd ar agor i dwristiaid erbyn hyn. Mae gan yr ardal gyfran uchel o siaradwyr [[Iaith Gymraeg|Cymraeg]] ac mae'r ardal yn gartref i bencadlys [[Heddlu Dyfed-Powys]], [[Cyngor Sir Gaerfyrddin]], [[Gwasanaeth Tan ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru]], campws Prifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant, ac [[Ysbyty Cyffredinol Gorllewin Cymru]].

Credir fodbod y gaer Rufeinig yn dyddio o tua 75-77 O.C. Darganfuwyd twr o arian Rhufeinig yn ymyl safle'r gaer yn 2006.<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/5089504.stm | work=BBC News | title=Roman treasure discovered on farm | date=17 June 2006 | accessdate=28 April 2010}}</ref> Ger y gaer hefyd mae un o'r unig saith amffitheatr sydd wedi goroesi

yn y Deyrnas Unedig. Fe'i cloddiwyd yn 1968. Mae rhyw 46 wrth 27 medr o faint gyda'r amgylchedd yr eisteddle 92metr92 metr wrth 67m.<ref>[http://icarus.umkc.edu/sandbox/perseus/pecs/page.3065.a.php The Princeton Encyclopedia of Classical SitesMachine readable text<!-- Bot generated title -->]</ref>

Adeiladwyd [[castell]] yno yn y [[12fed ganrif]] ac mae peth o'r olion yno o hyd. Ymwelodd [[Gerallt Gymro]] â Chaerfyrddin yn ystod ei [[Hanes y Daith Trwy Gymru|daith trwy Gymru]] yn [[1188]]. Yn y [[13eg ganrif]] ysgrifennwyd [[Llyfr Du Caerfyrddin]], un o'r [[Llawysgrifau Cymreig|llawysgrifau Cymraeg]] hynaf, ym [[Priordy Ieuan Efengylwr a Theulyddog|Mhriordy Ieuan Efengylwr a Theulyddog]], sefydliad crefyddol [[Urdd yr Awstiniaid|Awstinaidd]]. Yn [[1234]] cafodd y tywysog ifanc [[Rhys Gryg]] o [[Teyrnas Deheubarth|Ddeheubarth]] glwyf angerddolangheuol mewn brwydr ger y dref a bu farw ymhen ychydig yn [[Llandeilo]].

Adeiladodd y [[Norman]] [[William Fitz Baldwin]] gastell yma rhywbrydrywbryd o gwmpas 1094. Dinistrwyd y castell gan [[llywelyn Fawr]] yn [[1215]]. ailAil-adeiladwyd y castell yn [[1223]], a chodwyd mur o gwmpas y dref. Yn [[1405]] cipiwyd y dref a'r castell gan [[Owain Glyndwr]].

Yn ystod cyfnod y [[Pla Du]] daeth y pla i Gaerfyrddin o ganlyniad a thrwy'r masnachfasnach llewyrchuslewyrchus oedd ar yr afon.<ref>Philip Ziegler, ''The Black Death'', Penguin, 1969, p199</ref> Mae haneswyr lleol yn lleoli safle claddu'r meirw adeg y pla yn y fynwent sydd ger ''Maes-yr-Ysgol'' a ''Llys Model'' tu ôl i Stryd Catherine

Ar 30 Mawrth, [[1555]], yn nheyrnasiad [[Mari Tudur]], cafodd [[Robert Ferrar]], [[Esgob Tyddewi]], ei losgi wrth y stanc yn sgwarsgwâr y farchnad (Sgwar Nott erbyn hyn,) ar ôl cael ei gyhuddo o [[heresi]] a dangos gormod o gariad tuag at y [[Cymry]].