Fersiwn yn ôl 20:23, 26 Rhagfyr 2014 golygu Ehrenkater (sgwrs \| cyfraniadau) 564 golygiad B →‎Amwythig i Gaergybi - Ffordd Thomas Telford ← Cymharer â'r fersiwn gynt		Fersiwn yn ôl 20:52, 18 Ionawr 2015 golygu dadwneud 95.150.72.201 (sgwrs) Dim crynodeb golygu Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Llinell 1: Mae'r '''A5''' yn un o brif ffyrdd Prydain, yn wreiddiol y ffordd o [[Llundain\|Lundain]] i [[Caergybi\|Gaergybi]]. Yn ngogledd Cymru, mae'n cael ei ~~gydnabod~~chydnabod bellach fel llwybr hanesyddol trwy fynyddoedd [[Eryri]]. ==Llundain i Amwythig - y Ffordd Rufeinig== Mae llwybr yr A5 ar draws [[Lloegr]] yn dilyn yn agos iawn i lwybr ''[[Stryd Watling]]'', [[ffordd Rufeinig]] o ''Dubris'' ([[Dover]]) i '' Londinium'' ([[Llundain]]), wedyn ymlaen i ''[[Viroconium]]'' (Caerurnas, neu [[Wroxeter]]). Wedi ymadawiad y [[Ymerodraeth ~~Rhufeinig~~Rufeinig\|Rhufeiniaid]], parhaodd y ffordd, fel y rhan helaeth o'r rhwydwaith Rufeinig. Roedd nifer o [[Porthmon\|borthmyn]] o Gymru yn defnyddio'r ffordd i yrru gwartheg i Lundain. Erbyn [[1780]] buasai'r rhan fwyaf ~~ohono~~ohoni wedi dod dan reolaeth [[Ffordd dyrpeg\|~~Tyrpeg~~dyrpeg]], sef ymddiriedolaethau preifat oedd yn codi toll ar deithwyr er mwyn cynnal y ffyrdd, y ffordd erbyn hyn yn cyrraedd [[Amwythig]]. Pan gomisiynwyd [[Thomas Telford]] i wella'r ffordd o Lundain i Gaergybi (gweler isod), 'roedd llai o alw am waith sylweddol yn Lloegr. ==Amwythig i Gaergybi - Ffordd Thomas Telford== Llinell 11: 'Roedd gwaith [[Thomas Telford\|Telford]] yn llawer mwy sylweddol o [[Amwythig]] i [[Caergybi\|Gaergybi]]. 'Roedd uno [[Prydain Fawr]] gydag [[Iwerddon]] wedi creu galw am gryfhau'r cysylltiad ymarferol rhwng [[Llundain]] a [[Dulyn]]. Wedi sefydlu pwyllgor seneddol, comisiynwyd [[Thomas Telford]] i wella safon y ffyrdd yr holl ffordd o [[Llundain\|Lundain]] i [[Caergybi\|Gaergybi]]. Wedi pasio deddf seneddol arbennig yn y flwyddyn honno, cychwynwyd ar y gwaith ym [[1815]], a pharhaodd nes cwblhau [[Pont y Borth]] yn [[1826]]. Hwn oedd y tro cyntaf i arian cyhoeddus gyllido adeiladu ffyrdd ym Mhrydain ers oes y [[Ymerodraeth Rhufeinig\|Rhufeiniaid]]. Un o nodweddion y ffordd oedd nad oedd unrhyw oleddf i fod ~~gyda~~â graddiant o fwy na 5%, hyd yn oed yn [[Eryri]]. Er mwyn caniatáu hyn, 'roedd rhaid adeiladu pontydd, cloddiau a waliau cynnal sylweddol ar hyd y llwybr. Adeiladwyd hefyd rhai strwythurau sylweddol iawn - yn cynnwys [[Pont Waterloo]] ar draws [[Afon Conwy]] ym [[Betws-y-Coed\|Metws-y-Coed]], [[Morglawdd Stanley]] ar draws [[Y Lasinwen]], ac yn fwyaf oll, [[Pont y Borth]] ar draws [[Afon Menai]]. Llinell 26: [[Image:marble.arch.london.arp.jpg\|bawd\|dde\|224px\|Y ''Marble Arch'' yn Llundain, cychwyn y ffordd A5]] O'r [[Bwa Farmor]] yn [[Llundain]], aiff yr A5 ar hyd Ffordd Edgware allan o Lundain. Yma mae'r 'A5' yn diflannu ond pery'r ffordd fel yr A5183 trwy [[St Albans]] nes iddi gyrraedd cyffordd 9 yr [[M1]], lle daw yn A5 unwaith eto. Mae'r ffordd yn parhau trwy [[Dunstable]] i [[Milton Keynes]], lle mae'r A5 presennol yn ffordd osgoi ddeuol ar gyrion y dref, ond y ffordd wreiddiol yn dal i'w gweld ar ei ffurf ~~syth~~seth Rufeinig. Ar ôl pasio drwy [[Bwlch Watford\|Fwlch Watford]], mae'n gwyro ychydig i'r gorllewin at [[Atherstone]] (ffordd osgoi arall, ond yr arwydd ~~wreiddiol~~gwreiddiol i [[Caergybi\|Gaergybi]] i'w weld o hyd yng nghanol y pentref), [[Tamworth]] (ffordd osgoi bresennol), [[Cannock]] a [[Telford]]. Yno, tref newydd a enwir ar ôl y peiriannydd, mae'r enw 'A5' yn diflannu am gyfnod eto, wrth i draffig drwodd ymuno aâ'r [[M54]], ond unwaith eto mae'r ffordd ~~syth~~seth wreiddiol i'w gweld. Yn [[Amwythig]], roedd y ffordd wreiddiol yn mynd i ~~fewn~~mewn i'r ddinas dros y Bont Seisnig, ac yn dod allan dros y Bont Gymreig. Mae'r A5 presennol yn wyriad mwy sylweddol fel rhan o ffordd osgoi ddeuol o gwmpas de'r ddinas. Mae ambell i wyriad modern hefyd ar y rhannau o'r ffordd hyd at arfordir [[Cymru]], yn cynnwys pontydd sylweddol o gwmpas [[Y Waun]], unwaith eto gyda'r ffordd wreiddiol yn mynd trwy'r pentref. Yng Nghymru, mae'r A5 presennol yn dilyn yn ffyddlon iawn at lwybr [[Thomas Telford\|Telford]], trwy [[Llangollen\|Langollen]], [[Corwen]], [[Cerrigydrudion]] (gwyriad bychan), a [[Pentrefoelas\|Phentrefoelas]]. Aiff ar draws [[Pont Waterloo]] i mewn i [[Betws-y-Coed\|Fetws-y-Coed]], ymlaen at [[Capel Curig\|Gapel Curig]] wrth godi at uchafion [[Eryri]], heibio [[Tryfan\|Mynydd Tryfan]], [[Llyn Ogwen]] a thrwy [[Nant Ffrancon]] at [[Bethesda\|Fethesda]]. Mae ffordd osgoi o gwmpas [[Bangor]], ac wrth wyro tuag at y cylchdro mae'r A5 presennol yn gadael llwybr [[Thomas Telford\|Telford]], rhan ohoni yn cynnwys tollborth a phont bwyso Lôn Isaf. Ond gan mai'r [[A55]] yw'r fordd osgoi bellach, mae'r A5 yn ailymuno â'r llwybr gwreiddiol trwy [[Bangor\|Fangor]].

A5: Gwahaniaeth rhwng fersiynau