Islam: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B newid hen enw, replaced: Kazakhstan → Casachstan, Yemen → Iemen using AWB
Dim crynodeb golygu
Llinell 1:
{{Islam}}
 
Un o [[crefydd|grefyddau]] mwyaf poblogaidd a gwasgaredig y byd yw '''Islam'''. Ystyr y gair yw ymostyngiad i ewyllys [[Duw]] ([[Allah]]) a'r cyflwr tangnefeddus o fod yn un â Duw a phopeth a grewydgrëwyd ganddo. Mae'r gair yn perthyn i'r gair ''salām'' sy'n golygu "tangnefedd" a ddaw o'r [[gwreiddyn Semitaidd|gwreiddyn]] ''[[S-L-M|s-l-m]]''. Mae dilynwr Islam yn [[Mwslim|Fwslim]], sef "un sy'n ymostwng i ewyllys Duw." Ceir dwydau brif enwad, sef y [[Sunni]] a'r [[Shia]]. Fel [[Cristnogaeth]] ac [[Iddewiaeth]], mae'n un o'r [[crefyddau Abrahamig]].
 
Sefydlwyd y grefydd ym [[Mecca]] gan y Proffwyd [[Muhammad|Mohamed]] (c.[[570]]-[[8 Mehefin]], [[632]]). Ymledodd y ffydd yn gyflym yn y [[Dwyrain Canol]] a [[Gogledd Affrica]] ac mewn llai na chanrif ar ôl marwolaeth Mohamed roedd awdurdod y [[califf]]iaid a reolai ymerodraeth yr [[Umayyad]] yn ymestyn o [[Sbaen]] i Afon [[Indus]] yng ngogledd-orllewin [[India]]. Erbyn heddiw mae tua 20% o boblogaeth y byd yn byw mewn gwledydd [[Mwslim]], o [[Moroco|Foroco]] yn y gorllewin i [[Indonesia]] yn y dwyrain ac o [[Casachstan]] yn y gogledd i [[Mali|Fali]] a [[Swdan]] yn y de.
Llinell 9:
== ''Arkân al-Dîn'' ==
{{Prif|Pum Colofn Islam}}
Mae dilynwyr Islam i fod i ymarddel ac ymarfer Pum Colofn y [[Ffydd]] (''arkân al-Dîn''), a adnebyddiradwaenir hefyd fel y ''farâ'idh'', y pum egwyddor sanctaidd.
# Y ''shahâda'', [[Cyffesiad y Ffydd]], a ymgorfforir yn y datganiad ''lâ ilâha illâ'llâh wa Muhammad rasulu Allah'' ("Nid oes Duw ond Duw a Mohamed yw Negesydd Duw"). Mae rhywun o grefydd arall sy'n datgan hyn yn ddiffuant o flaengerbron dau dyst Mwslim yn cael ei dderbyn fel Mwslim ei hunyntau.
# Y ''salat'' (ll. ''salawât''), sef y pum [[gweddi]] defodolddefodol a adroddir pumbum gwaith y dydd: ar doriad y wawr (''subh''), ar ganol dydd (''dhuhr''), ar ganol y prynhawn (''asr''), ar fachlud yr haul (''maghrib'') a dechrau'r nos (''ishâ''). Dechreuir pob gweddi gyda'r [[al-Fâtiha]], a geir ar ddechrau'r Coran.
# Y ''zakât'', sef rhoi elusen yn ôl gallu'r rhoddwr. Tua 5% o incwm y credadun a argymhellir yn y Coran. Yn aml mae'r [[mosg]] lleol yn trefnu hyn ac mae'r arian yn mynd at helpu'r tlodion, pobl gydag anabledd, gweddwon a'r amddifad.
# Y ''siyâm'', sef [[ympryd]]io yn ystod [[Ramadan]], y mis sanctaidd. Yr adeg honno mae bwyta, yfed, smygu, gwisgo [[peraroglau]] a chael perthynas rhywiolrywiol yn waharddedig o doriad y wawr hyd at fachlud yr haul. Nid oes disgwyl i blant ifanc, yr henoed neu rywun sy'n dioddef afiechyd meddyliol ddilyn y rheolau hyn yn gaeth. Mae gwragedd beichiog, mamau sy'n rhoi llefrith i'w babanod, rhywun sy'n dioddef afiechyd a theithwyr yn gallu gohirio'r ''siyâm'' a'i chyflawni yn ddiweddarach. Nid ystyrir fodbod cymryd ffisig yn torri'r ympryd.
# Mynd ar [[hajj]] neu [[pererindod|bererindod]] i Fecca. MaeDigwylir i Mwslim yn fod i wneud hynny o leiaf unwaith yn ystod ei fywyd, os ydyw hynny yn ei galluallu heb achosi caledi i'w deulu.
 
== Hanes Islam ==
Llinell 25:
 
Ceir sawl enwad yn Islam:
* [[Sunni]]. Yr enwad fwyafmwyaf o lawer gyda drosthros 80% o Fwslemiaid yn perthyn iddiiddo. Dyma brif ffrwd Islam a ystyrir weithiau yn Islam "uniongred".
* [[Shia]]. Yr enwad ail fwyaf, gyda tuathua 15% o Fwslemiaid yn perthyn iddiiddo, yn bennaf yn [[Iran]], de [[Irac]] a'r [[Iemen]].
** [[Drus]]. Mwslemiaid Shia yw'r Drusiaid, ond mae eu crefydd yn cynnwys elfennau hynafol unigryw hefyd, sy'n tarddu o [[Gnostigiaeth]] efallai.