John Morris-Jones: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

{{Gwybodlen Person

| enw =Syr John Morris-Jones

| maint_delwedd =250px

| pennawd =John Morris-Jones tua 1885

[[Bardd]], ysgolhaig, [[gramadeg]]ydd a [[beirniadaeth lenyddol|beirniad llenyddol]] oedd Syr '''John Morris-Jones''' ([[17 Hydref]], [[1864]] - [[16 Ebrill]], [[1929]]). Gosododd seiliau cadarn i ysgolheictod Cymraeg a safonau'r iaith [[Gymraeg]] fel cyfrwng llenyddol yn yr [[20fed ganrif]]. Enwir Neuadd John Morris-Jones, neuadd Gymraeg [[Prifysgol Cymru, Bangor]], ar ei ôl.

 

Cafodd ei eni ym mhentref bychan [[Trefor (Môn)|Trefor]], plwyf [[Llandrygarn]], [[Sir Fôn]]. Yn fuan wedi hynny, symudodd y teulu i fyw yn [[Llanfairpwllgwyngyll]]. Wedi cael ei addysg gynnar yn [[Ysgol Friars, Bangor]], a [[Coleg Crist, Aberhonddu|Choleg Crist, Aberhonddu]], enillodd ysgoloriaeth i [[Coleg Yr Iesu, Rhydychen|Goleg Yr Iesu, Rhydychen]] i astudio mathemateg. Yno cafodd flas ar astudio'r iaith Gymraeg a [[llenyddiaeth Gymraeg]], ac 'roedd yn un o sylfaenwyr [[Cymdeithas Dafydd ap Gwilym]] yn [[1880]]. Aeth ymlaen wedyn i astudio'r [[Gymraeg]] yn Rhydychen dan yr Athro Syr [[John Rhŷs]].

 

Penodwyd Morris-Jones yn ddarlithydd yn y Gymraeg yng [[Prifysgol Cymru, Bangor|Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru]], [[Bangor]], yn [[1888]] ac yn [[1895]] yn athro yn yr Adran Gymraeg newydd; ymhlith ei ddisgyblion oedd Syr [[Ifor Williams]]. Fe'i urddwyd yn farchog yn [[1918]]. Bu farw yn [[1929]] ac fe'i claddwyd yn Llanfairpwllgwyngyll.

 

Gyda'i hen gyfaill [[John Rhŷs]], yntau'n ysgolhaig Celtaidd o fri yn ei ddydd, golygodd John Morris-Jones argraffiad o ''[[Llyfr yr Ancr]]'' (1894). Ond yn bwysicach na hynny, golygodd argraffiad newydd o glasur [[Ellis Wynne]] ''[[Gweledigaethau'r Bardd Cwsg]]'' sy'n astudiaeth bwysig ond hefyd yn un o'r gweithiau ganddo a ysgogodd lenorion cyfoes i droi yn ôl at arddull coeth [[rhyddiaith]] Gymraeg glasurol i godi eu safonau a dadwneud effaith niweidiol dylanwad pobl fel [[William Owen Pughe]] ar y Gymraeg fel iaith lenyddol.

 

Dim ond un gyfrol o farddoniaeth a gyhoeddodd ond roedd y gyfrol honno, ''Caniadau'' (1907) yn ddylanwadol yn ei dydd. Y cerddi enwocaf ynddi efallai y 'Cân i Famon', 'Cymru Fu: Cymru Fydd' a'r cyfieithiadau o rai o gerddi [[Heine]] ac [[Omar Khayyam]]. Er nad yw'r cerddi eu hunain o'r safon uchaf efallai, yn rhannol oherwydd y rhamantiaeth ordeimladol a geir ynddynt, roeddent yn boblogaidd yn eu dydd ac yn hwb arall i safonau llenyddol y cyfnod oherwydd cynildeb a mireinder eu mynegiant.

 

==Llyfryddiaeth==

===Gwaith John Morris-Jones===

*''Welsh Orthography'' (1893)

*''[[Caniadau (John Morris-Jones)|Caniadau]]'' (1907). Barddoniaeth.

* [[Bedwyr Lewis Jones]], ''Syr John Morris-Jones'', yn Bedwyr Lewis Jones (golygydd) ''Gwŷr Môn'' (1979).

* [[Thomas Parry]], ''Syr John Morris-Jones'' (1958)

 

<!-- Categoriau a rhyngwici yn unig isod -->