Carina: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[Cytser]] yn yry wybren ddeheuol yw '''Carina'''. Daw'r enw o'r [[Lladin]] am [[cilbren|gilbren]] y [[llong]] ''Argo Navis'', sef enw llong [[mythgoleg|fytholegol]]ol Jason a'i Argonauts. Arferai Carina fod mewn cytser mwy a oedd hefyd yn cynnwys ''Vela'', yr hwyl, a ''Puppis'', to a bwrdd y llong, hyd nes i'r seryddwr Ffrengig, Nicolas Louis de Lacaille, ddarnio'r cytser yn dair rhan yn y [[18fed ganrif]].{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=104–106}}

GogwyddMae Carinagogwydd ywCarina rhwng -50° a -75° (yn fanwl: -50.7545471 a -75.6840134), ac mae hi felly'n rhy bell yn y de i'w gweld o Gymru.

[[Image:Constellation Carina.jpg|thumb|left|256px|Y cytser Carina fel y'i gwelir gan lygadlygaid noeth.]]

Mae Carina'n cynnwys ''Canopus'', [[seren orgawr]] wen a'r ail disgleiriafddisgleiriaf yn awyr y nos, gyda maintioli serol o -0.72 a phellter o 313 [[blwyddyn golau]]. Mae'r enw traddodiadol yn dod o'r mordwywr (neu 'fforiwr') Menelaus, brenin Sparta.{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=104–106}} ''Alpha Carinae'' yw'r [[dynodiad Bayer]].

[[Seren newidiol]] amlycaf yn Carina yw Eta Carinae. Mae hi'n pwyso tua 100 màs haul, ac mae hi'n 4 miliwn gwaith mwy disglair na'r [[Haul]]. AtynnoddDenodd hi sylw yn 1677, pan gododd ei maintioli'n sydyn i 4 fel y sylwodd y seryddwr [[Edmond Halley]]. Yn 1827 cododd y maintioli i 1, gwanhaodd ei golau i faintioli 1.5 yn 1828. Pan ymfflamychodd Eta Carinae yn 1843, cododd ei maintioli i -1.5, fel Sirius. Ers 1843 mae'r Eta Carinae wedi bod yn ddiddig gyda maintioli o rhwng 6.5 a 7.9. [[Seren ddwbl]] yw Eta Carinae. Mae ganddi gyfnod o 5.5 blwyddyn gyda'r cydymaith. Y Homunculus Nebula sy'n amgáu'r ddwy seren. Ganwyd ei nifwl yn 1843 pan allfwriwyd eu nwy.{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=104–106}}

Mae Carina'n adnabyddus am y [[nifwl]] o'r un enw ([[Nifwl Carina]]), NGC 3372,{{sfn|Levy|2005|p=100}}. Darganfuwyd ef gan seryddwr [[Ffrainc|Ffrengig]] Nicolas Louis de Lacaille yn 1751,. Nifwl allyriad enfawr yw'r Nifwl Carina ac mae'n cynnwys sawl nifwl. Mae tua 8,000 blwyddyn golau i ffwrdd a 300 blwyddyn golau llydan gyda bröydd anferth sy'n creu sêr.{{sfn|Wilkins|Dunn|2006|p=220}} Mae'r maintioli cyflawn yn 8.0{{sfn|Levy|2005|p=101}} a'i ddiamedr ymddangosiadol yn fwy na dwy radd.{{sfn|Ridpath|Tirion|2001|pp=104–106}}

Y 'nifwl twll clo' (neu'r ''Keyhole Nebula'') yw rhan ganolog Nifwl Carina. Rhoddodd John Herschel yr enw i'r ardal ymahon yn 1847. Mae'r twll clo yn 7 blwyddyn golau lydan, ac fe'i adeiladwyd o atomau [[Hydrogen]] wedi'u hïoneiddio, gyda dwy ardal 'creu sêr' amlwg.{{sfn|Wilkins|Dunn|2006|p=218}}. Nifwl planedol yw'r Homunculus Nebula sy'n weledig i'r llygad noeth. Creodd Eta Carinae y nifwl yn 1840 tra alldaflodd y seren nwy mewn ffrwydrad enfawr.{{sfn|Wilkins|Dunn|2006|p=220}}

Ceir y disgrifiad cynharaf o'r ''Argo Navis'', y llong mytholegolfytholegol roedd Carina'n rhan ohoni, yn y [[chweban]] ''Phaenomena'' gan [[Aratus]] o Soli. Mae'n disgrifio llong gyda dim ond hanner y starn, neu ben-ôl y cwch, yn weladwy a'i bod wysg y chefn, fel llong symud mewn harbwr. {{sfn|Kidd|1997|p=99 & 311}} Pseudo-Eratosthenes sydd yn dweud y rhoddwyd y llong yn yr wybren gan Athena, fel y llong gyntaf. {{sfn|Condos|1997|p = 39}} Mynnodd Hyginus mai llong Jason yw hi i fynd ar antur i chwilio am y cnu aur.{{sfn|Condos|1997|p = 40}}