Ymyrraeth filwrol yn Libia, 2011: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
cychwyn ailwampio a diweddaru
Llinell 1:
[[Delwedd:Coalition action against Libya.svg|bawd|Map o'r gwaharddiad hedfan dros Libia a chanolfannau milwrol a llongau rhyfel sydd yn rhan o'r ymyrraeth]]
Ar 19 Mawrth 2011 dechreuodd '''ymyrraeth filwrol yn [[Libia]]''' gan gynghrair o wledydd i weithredu [[Penderfyniad 1973 Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig]], fel ymateb i'r [[gwrthryfel Libia, 2011|gwrthryfel yn Libia]].<ref name=UN-AllNecessaryMeasures>{{cite web|url=http://www.un.org/News/Press/docs/2011/sc10200.doc.htm |title=''Security Council Approves 'No-Fly Zone' over Libya, Authorizing 'All Necessary Measures' To Protect Civilians in Libya, by a Vote of Ten For, None Against, with Five Abstentions'' |publisher= United Nations|date=17 Mawrth 2011 |accessdate=19 March 2011| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110319093321/http://www.un.org/News/Press/docs/2011/sc10200.doc.htm| archivedate= 19 Mawrth 2011 | deadurl= no}}</ref> O fewn ychydig ddyddiau roedd Unol Daleithiau America (UDA) a'r Deyrnas Gyfunol (DG) wedi tanio dros 110 taflegryn Tomahawk,<ref name="al jaz command">{{cite web | url=http://blogs.aljazeera.net/live/africa/libya-live-blog-march-19 | title=''Libya Live Blog – March&nbsp;19''| accessdate=19 Mawrth 2011 | date=19 Mawrth 2011 |publisher= [[Al Jazeera]]|archiveurl=http://www.webcitation.org/5xJ4lwmv0|archivedate=19 Mawrth 2011}}</ref> a chefnogaeth milwrol gan [[Canada]] a [[Ffrainc]]. Roedd yr ymyrraeth gan y gynghrair yn cynnwys [[gwaharddiad hedfan]], [[môr-warchae]], a [[bomio tactegol|chyrchoedd awyr]]: cadarnhawyd fod Ffrainc wedi taro nifer o danciau byddin y wlad.<ref>{{cite web |title=France Uses Unexplosive Bombs in Libya: Spokesman |agency= [[Xinhua News Agency]] |date=29 April 2011 |accessdate=29 April 2011 |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-04/29/c_13850700.htm}}</ref>
Ar 19 Mawrth 2011 dechreuodd ymyrraeth filwrol yn [[Libia]] gan glymblaid aml-wladol i weithredu [[Penderfyniad 1973 Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig]], fel ymateb i'r [[gwrthryfel Libia, 2011|gwrthryfel yn Libia]]. Mae'r ymyrraeth yn cynnwys [[gwaharddiad hedfan]], [[môr-warchae]], a [[bomio tactegol|chyrchoedd awyr]]. Ar 24 Mawrth daeth y gwaharddiad hedfan dan reolaeth [[NATO]].
 
Yr enwau swyddogol ar yr ymgyrchoedd arfog hyn oedd: ''Opération Harmattan'' gan Ffrainc, ''Operation Ellamy'' gan y DG, ''Operation Mobile'' gan Canada ac ''Operation Odyssey Dawn'' gan UDA. <ref name=OdysseyDawn>{{cite news|title=Gunfire, Explosions Heard in Tripoli|url=http://www.cnn.com/2011/WORLD/africa/03/19/libya.civil.war/index.html?hpt=T1&iref=BN1|publisher= CNN|accessdate=20 March 2011|date=21 March 2011| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110321213752/http://www.cnn.com/2011/WORLD/africa/03/19/libya.civil.war/index.html?hpt=T1&iref=BN1| archivedate= 21 March 2011 | deadurl= no}}</ref> Roedd 19 gwlad yn aelodau o'r gynghrair, gyda'r DG a Ffrainc yn arwain. Roedd y gynghrair yn cynnwys aelod-wladwriaethau NATO, [[Sweden]], [[Qatar]], a'r [[Emiradau Arabaidd Unedig]].
Mae'r glymblaid yn cynnwys aelod-wladwriaethau NATO, [[Sweden]], [[Qatar]], a'r [[Emiradau Arabaidd Unedig]].
 
Ar 24 Mawrth daeth y gwaharddiad hedfan dan reolaeth [[NATO]], a alwyd yr ymyrraeth yn ''Operation Unified Protector'', gyda'r ymosodiadau ar fyddin Libia yn nwylo'r gynghrair.
 
Daeth yr ymyrraedd filwrol i ben fwy neu lai pan laddwyd yr [[Muammar al-Gaddafi|Arlywydd Gaddafi]] a daeth ymgyrch NATO i ben yn swyddogol ar 31 Hydref 2011.<ref>{{cite news|title=UN Security Council votes to end Libya operations|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-15481143|publisher=BBC News|accessdate=27 Hydref 2011|date=27 Hydref 2011}}</ref>
 
==NATO==
O aelod-wladwriaethau NATO,: [[Ffrainc]], [[y Deyrnas Unedig]]Gyfunol, [[yr Unol Daleithiau]], [[Canada]], [[Gwlad Belg]], [[Norwy]], a [[Denmarc]] syddgynhaliodd yn cynnaly [[cyrch awyr|cyrchoedd awyr]]. O'r rhain, dim ond [[Ffrainc]] a'r [[Deyrnas Unedig]] sydd yn agored i ddwysáu ymgyrchoedd milwrol. MaeRoedd [[Sbaen]], [[yr Eidal]], a'r [[Iseldiroedd]] yn cynnal ymgyrchoedd [[rhagchwilio]] yn unig. Maeac roedd [[Albania]] yn darparu ei phorthladdauphorthladdoedd a'i meysydd awyr ar gyfer NATO,. mae llyngesDarparodd [[Bwlgaria]] wedi darparu [[ffrigad]], mae [[Gwlad Groeg]] yn darparu awyrennau, llong, a chanolfannau milwrol, maea darparodd [[Rwmania]] wedi darparu un llong, aca maedarparodd llynges [[Twrci]] ynlongau darparuac llongau aun [[llong danfor]]. MaeRoedd gweddill aelodau NATO yn'n cefnogi'r ymgyrch i amddiffyn sifiliaid fel yr awdurdodirawdurdodwyd gan Benderfyniad 1973. Er hynnyhyn, maegwrthododd llywodraeth [[yr Almaen]] yn gwrthod gweithredoedd ymosodol gan luoedd yweithredu'n cynghrairfilwrol.<ref>{{dyf gwe |iaith=en |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-13092451 |teitl=''Libia: Where do Nato countries stand?'' |dyddiad=21 Ebrill 2011 |cyhoeddwr=[[BBC]] }}</ref>
 
==Ymateb==
Yn [[y Dwyrain Canol]] dim ond [[Syria]] a wrthwynebodd yr ymyrraeth yn gyfangwbl. Mae dwy o [[gwladwriaethau Arabaidd Gwlff Persia|wladwriaethau Arabaidd Gwlff Persia]], Qatar a'r Emiradau Arabaidd Unedig, yn cyfrannu at yr ymyrraeth filwrol. Arhosodd lluoedd milwrol [[yr Aifft]], cymydog dwyreiniol Libia a welodd [[chwyldro'r Aifft, 2011|chwyldro]] yn Ionawr a Chwefror 2011, yn swyddogol niwtral ar y gwrthryfel cyn i Benderfyniad 1973 gael ei basio, ond roedd barn gyhoeddus o fewn y wlad yn gefnogol iawn dros ymyrraeth gan wledydd [[y Gorllewin]]. Er bod llywodraeth [[Iran]] yn cefnogi'r gwrthryfelwyr yn erbyn [[Muammar al-Gaddafi]], disgrifiodd Ramin Mehmanparast, llefarydd dros adran dramor Iran, y cyrchoedd awyr fel "[[gwladychiaeth]] mewn ffurff newydd".<ref>{{dyf gwe |iaith=en |url=http://www.guardian.co.uk/world/2011/mar/21/libyan-air-strikes-middle-east-reaction |teitl=Lybian air strikes: reactions around the Middle East |dyddiad=21 Mawrth 2011 |gwaith=[[The Guardian]] }}</ref>
 
<gallery widths="180" heights="120">
==Cyfrifoldeb i amddiffyn==
File:US Navy 030114-N-XXXXX-001 USS Florida launches a Tomahawk cruise missile during Giant Shadow in the waters off the coast of the Bahamas.jpg|USS Florida yn saethu taflegryn ''Tomahawk''
Dywedodd y [[Council on Foreign Relations]] (CFR) bod yr ymyrraeth filwrol yn enghraifft o bolisi'r [[cyfrifoldeb i amddiffyn]] a fabwysiadwyd gan y Cenhedloedd Unedig yn ystod [[Uwchgynhadledd y Byd 2005]].<ref name="cfr"/> Yn ôl [[Gareth Evans (gwleidydd)|Gareth Evans]], "nid yw'r ymyrraeth filwrol ryngwladol yn Libia er mwyn bomio am ddemocratiaeth neu ben Muammar Gaddafi. Yn gyfreithiol, yn foesol, yn wleidyddol, ac yn filwrol mae ganddi un gyfiawnhâd yn unig: i amddiffyn pobl y wlad."<ref name="cfr"/> Er hyn, nododd y CFR yr oedd y polisi ar waith yn Libia yn unig ac nid mewn gwledydd megis [[Arfordir Ifori]], oedd dan [[Argyfwng Arfordir Ifori, 2010–2011|argyfwng gwleidyddol]] ar y pryd, neu mewn ymateb i [[Protestiadau Iemen 2011|brotestiadau yn Iemen]].<ref name="cfr"/> Dywedodd arbenigwr o'r CFR, Stewert Patrick, "Mae'n sicr bydd detholedd ac anghysondeb wrth weithredu [[norm (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)|norm]] y cyfrifoldeb i amddiffyn oherwydd cymhlethdod y [[diddordebau'r wlad|diddordebau cenedlaethol]] sydd yn y fantol [...] gan [[pŵer mawr|bwerau mawrion]] eraill sydd â rhan yn y sefyllfaoedd hyn."<ref name="cfr">{{dyf gwe |iaith=en | url=http://www.cfr.org/libya/libya-responsibility-protect/p24480 | teitl=Libya and the Responsibility to Protect | dyddiad=24 Mawrth 2011 | cyhoeddwr=[[Council on Foreign Relations]] }}</ref>
File:HMS Cumberland and CVN-69.jpg|Gwarachae forwrol gan ffrgadau'r DG: ''HMS Cumberland'' (a welir yma gyda USS ''Dwight D. Eisenhower'')
File:551-esdragonhammer90-08.jpg|Y [[llong awyrennau]] Eidalaidd ''Giuseppe Garibaldi''
File:Charles De Gaulle (R91) underway 2009.jpg|Y [[llong awyrennau]] Ffrengig ''Charles de Gaulle''
File:Regele Ferdinand Frigate 23.jpg|Gwarchae forwrol gan y ffrigad o Romania: ''Regele Ferdinand''
File:B-2 Spirit supporting operation Odyssey Dawn.jpg|Bomiwr o UDA: ''Northrop Grumman B-2 Spirit''
File:Dassault Mirage 2000-5 participating in Odyssey Dawn.jpg|Jet ''Dassault Mirage 2000'' Qatar
File:Eurofighter Typhoon 02.jpg|''Eurofighter Typhoon'' Awyrlu'r Eidal
File:S 100B at Malmen 2010-06-13 2.jpg|System Rhybudd Cynnar o'r Awyr Sweden: y ''Saab S 100B Argus''
File:Aerial refueling MD F-A-18A Hornet - Boeing 707-331B - Spain National Day.jpg|''KC-135'' o Sbaen yn ail-lenwi tanwydd dau F-18
File:CF-18, Hornet.jpg|Hornet CF-18 Awyrlu Canada
File:Kecskemet 2010 Belgian F-16 photo 41.jpg|Falcon F-16 o Wlad Belg
</gallery>
 
==Cyfeiriadau==