Wicipedia

Platon: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Billinghurst (sgwrs | cyfraniadau)
1,944 golygiad
B →‎Cysylltiad allanol: remove redundant template, link FA now managed from Wikidata, removed: {{Cyswllt erthygl ddethol|fi}} using AWB
Jac-y-do (sgwrs | cyfraniadau)
3,464 golygiad
golygiad cysondeb (Plato -> Platon) ac agoriad diwygiedig
Llinell 1:
Athronydd Groegaidd hynafol oedd '''Platon''' ([[Groeg (iaith)|Groeg]]: '''Πλάτων''' ''Plátōn''; Lladineiddiad fel ''Plato''). ([[427Fe'i CC]]ganwyd -yn 428/427 [[347 CC]]) sydd yn cynnig y dadansoddiad cyntaf systematig o [[gwleidyddiaeth|wleidyddiaethAthen]]. Mae dadansoddiad Platon o'r wladwriaeth yn fan cychwyn ym mydneu [[athroniaethAegina]], fodern.ac Maefe syniadaufu Platofarw yn sylfeini348/347 i syniadau'r byd diwylliedig a hefydCC yn gonglfaen yn hanes a datblygiad y GorllewinAthen.
 
Cynigiodd Platon y dadansoddiad cyntaf systematig o wleidyddiaeth: man cychwyn ym myd athroniaeth fodern. Mae syniadau Platon yn sylfeini i syniadau'r byd diwylliedig a hefyd yn gonglfaen yn hanes a datblygiad y Gorllewin.
 
Tua [[385 CC]], sefydlodd ysgol athroniaeth yr [[Academi (Platon)|Academi]] ychydig i'r gogledd o Athen, sefydliad a gafodd ddylanwad mawr.
 
== Cefndir ==
Daw PlatoPlaton o gefndir breintiedig yn [[Athen]], ac roedd yn byw yn Atheny ddinas yn ystod ei anterth. ArwrEi Platoarwr oedd [[Socrates]], ac effeithiodd eimarwolaeth farwolaethyr olaf ynar fawrPlaton aryn Platofawr. Dedfrydwyd Socrates i farwolaeth gan y demos oherwyd iddo danseilio moesau ieuenctid Athen. Prif syniad Socrates oedd nad oedd yn gwybod dim ac y dylid cwestiynu popeth. Wedi i'r demos yn Athen ddedfrydu Socrates i farwolaeth fe gollodd PlatoPlaton ffydd yn y gymdeithas ac o ganlyniad fe drodd ei gefn ar yrfa posib yn y llywodraeth ac fe drodd at athroniaeth. Mae PlatoPlaton yn ddelfrydwr, y peth pwysicaf yw syniadau.▼
 
▲Daw Plato o gefndir breintiedig yn [[Athen]], roedd yn byw yn Athen yn ystod ei anterth. Arwr Plato oedd [[Socrates]], effeithiodd ei farwolaeth yn fawr ar Plato. Dedfrydwyd Socrates i farwolaeth gan y demos oherwyd iddo danseilio moesau ieuenctid Athen. Prif syniad Socrates oedd nad oedd yn gwybod dim ac y dylid cwestiynu popeth. Wedi i'r demos yn Athen ddedfrydu Socrates i farwolaeth fe gollodd Plato ffydd yn y gymdeithas ac o ganlyniad fe drodd ei gefn ar yrfa posib yn y llywodraeth ac fe drodd at athroniaeth. Mae Plato yn ddelfrydwr, y peth pwysicaf yw syniadau.
 
== Y Wladwriaeth ==
Prif waith PlatoPlaton ydy'r [[Y Wladwriaeth|Wladwriaeth]] mae ar ffurf deialog. Fe welir dull dadlau dilechdidol sef i gwestiynu pob safbwynt a gwrthwynebu safbwyntiau fydd yn y yn arwain i d a chasgliadau fydd yn well.▼
 
▲Prif waith Plato ydy'r [[Y Wladwriaeth|Wladwriaeth]] mae ar ffurf deialog. Fe welir dull dadlau dilechdidol sef i gwestiynu pob safbwynt a gwrthwynebu safbwyntiau fydd yn y yn arwain i d a chasgliadau fydd yn well.
 
=== Dameg 'yr ogof' yn Y Wladwriaeth ===
 
Dameg yw ‘myth yr ogof’, un o rannau os nad y rhan enwocaf o’r Wladwriaeth. Mae’n amlygu’r gwahaniaeth rhwng y bobl sydd yn athronwyr ar rhai sydd ddim, ac yn tanlinellu dyletswydd yr athronydd.
 
Llinell 22 ⟶ 21:
 
Ar ôl iddo ddod allan o’r ogof mae golau dydd yn ei ddallu ond wedi iddo ymgyfarwyddo a gweld y prydferthwch real mae’n ysu i fynd nôl i mewn at y carcharorion eraill i’w haddysgu. Ar ôl i’r un a ddihangodd fynd nôl i mewn mae’n esbonio yr hyn mae wedi canfod i’r gweddill ond mae’r gweddill yn ei wfftio oherwydd bod ei syniadau yn hollol wrthun i’r hyn maen nhw wedi ei gymryd fel y norm erioed. Yn y mae gweddill y carcharorion yn ei ladd oherwydd eu bod nhw’n fwy cyfforddus gyda’r byd maen nhw’n ei adnabod ac yn ei ddeall er bod yna fyd gwell i’w ddarganfod pe wyddant.
Beth yw ei goblygiadau i ymresymu PlatoPlaton yn y wladwriaeth...
I ddechrau gwerth fyddai ein hatgoffa mae i raddau rhyw fath o deyrnged i Socrates ydy gweithiau PlatoPlaton yn enwedig y Wladwriaeth. Felly gellid gweld mae'r carcharor sy’n torri i ffwrdd ac yna yn dod yn ôl i oleuo pawb arall ac yna yn cael ei ladd oherwydd ei syniadau ydy Socrates. Un o brif ddadleuon PlatoPlaton ydy fod yna wahanol fathau o bobl, yn eneidiau efydd, arian ac aur. Yn nameg yr ogof mae’n dod yn amlwg fod yna oleuaf 2 math o enaid yn y stori. Yn gyntaf y carcharorion, ag eneidiau efydd ac yn ail yr un sy’n torri ffwrdd sef yr enaid aur sef yr athronydd. Mae’r stori hefyd yn bwysig i ddangos i ni neges PlatoPlaton fod angen ac yn ddyletswydd i’r athronwyr addysgu ac arwain y ffordd. Dyna sydd i’w weld yn ‘myth yr ogof’.
 
== Cyfiawnder yn Y Wladwriaeth ==
Prif bwnc Y Wladwriaeth ydy 'cyfiawnder'. Mae PlatoPlaton yn cyflwyno 'cyfiawnder' fel deialog ddychmygol rhwng Socrates yn gwrthwynebu syniadau [[Cephalus]], [[Polemarchus]] a [[Thrasymachus]].▼
 
*''Cephalus'' – Cyfiawnder = gonestrwydd :Plato Platon ddim yn cytuno oherwydd dyweder fod gwallgofddyn yn gofyn 'Ble mae'r fwyell?', yn ôl mesur Cephalus o gyfiawnder mi fyddai'r person cyfiawn yn bod yn onest ac yn dweud ble mae'r fwyell ac mi fyddai'r canlyniadau'n flêr.▼
▲Prif bwnc Y Wladwriaeth ydy 'cyfiawnder'. Mae Plato yn cyflwyno 'cyfiawnder' fel deialog ddychmygol rhwng Socrates yn gwrthwynebu syniadau [[Cephalus]], [[Polemarchus]] a [[Thrasymachus]].
 
▲*''Cephalus'' – Cyfiawnder = gonestrwydd :Plato ddim yn cytuno oherwydd dyweder fod gwallgofddyn yn gofyn 'Ble mae'r fwyell?', yn ôl mesur Cephalus o gyfiawnder mi fyddai'r person cyfiawn yn bod yn onest ac yn dweud ble mae'r fwyell ac mi fyddai'r canlyniadau'n flêr.
 
*''Polemarchus'' – Cyfiawnder = Cymorth i gyfeillion ond niweidio'r gelynion : PlatoPlaton yn ansicr y medr bod yn sicr pwy yw'n cyfoedion a pwy yw'n gelynion
 
*''Thrasymarchus'' - Cyfiawnder = Buddiannau’r sawl sydd gryfaf: Methu bod yn sicr drwy'r amser beth sy'n fuddiol ac o ganlyniad i'r penderfyniad anghywir gallasai'r buddiol droi'n anfuddiol a chanlyniad hynny fyddai i'r cyfiawn droi'n anghyfiawn.
 
PlatoPlaton yn gwrthod derbyn y tri syniad creiddiol yna o gyfiawnder felly PlatoPlaton am fynd yn ôl i'r dechrau. Y dechrau i PlatoPlaton ydy trafod y pethau syml, sef anghenion goroesi, bwyd ayyb... Mewn cymdeithas rhaid cael cydweithio i oroesi, gwahanol bobl a gwahanol arbenigaethau e.e. un yn arbenigo mewn cynhyrchu dillad, un mewn bwyd, un mewn adeiladu ayyb... Dyma sut mae cymdeithas yn datblygu a thyfu yn ôl PlatoPlaton.
 
Mae'r syniad yma o fod gan bawb ei arbenigaeth yn greiddiol i syniad PlatoPlaton o gyfiawnder, fe'u gelwir hefyd yn rhaniad llafur. Yn ôl PlatoPlaton gellir crynhoi adeiladwaith cymeriad dyn i mewn i dri chategori:
 
1. Meddwl – tynnu casgliadau
Llinell 45 ⟶ 43:
3. Ochr angerddol (passionate) hanner ffordd rhwng 1+2
 
Dywed PlatoPlaton fod dawn dyn i resymu yn gadael iddo ddewis y balans priodol rhwng y tri ffactor uchod o'i gymeriad. Cred PlatoPlaton fod y balans rhwng y tri ffactor mynd i fod yn wahanol mewn gwahanol bobl am resymau megis addysg, hyfforddiant ayyb... mi fydd y gwahaniaethau yma yn arwain i raniad llafur neu'r gwahanol arbenigaethau. Mae'r balans gwahanol yma o fewn gwahanol bobl yn ôl PlatoPlaton yn medru torri dynion i lawr i fod yn un o dri enaid:
 
1. Enaid Aur – Yr athronydd
Llinell 61 ⟶ 59:
:(ii) Fod ei syniadau (o gwestiynu popeth) yn ddylanwad gwael ar yr ifanc ac y byddai’n arwain at ddirywiad moesol.
 
Mae'r rhan fwyaf o sylw i Socrates yn dod trwy weithiau'r bobl a ddylanwadodd yn hytrach nai weithiau ef ei hun, yr enghraifft amlycaf ydy PlatoPlaton. Fe ddefnyddiodd PlatoPlaton ddull Socrates o athronyddu, defnyddio deialog. Socrates oedd tad athronyddol PlatoPlaton, ei brif ddylanwad, daeth marwolaeth Socrates a phwrpas i PlatoPlaton. Gwnaeth PlatoPlaton ‘fawrygu gwaith a syniadau Socrates’ fel ei uchelgais mewn bywyd. Syniadau Socrates o ‘gyfiawnder’ mae PlatoPlaton yn eu gwthio yn Y Wladwriaeth.
 
== Llyfryddiaeth ==
=== Gwaith PlatoPlaton ===
Cyfieithwyd y rhan fwyaf o waith PlatoPlaton i'r [[Gymraeg]] gan yr ysgolhaig [[David Emrys Evans|D. Emrys Evans]]. Fe'u cyhoeddwyd gan [[Gwasg Prifysgol Cymru|Wasg Prifysgol Cymru]]. Maent yn cynnwys:
*''[[Amddiffyniad Socrates]]'' (1936)
*''[[Phaedon]]'' (1938)
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Platon"