#ailgyfeirio [[ Categori:Cymdeithas Cymru]] ▼
Fel rhan o [[gwladwriaeth|wladwriaeth]] [[y Deyrnas Unedig]], mae gan [[Cymru|Gymru]] nifer o'r un materion cymdeithasol cyfoes (gweler [[materion cymdeithasol yn y Deyrnas Unedig]]). Ond mae rhai '''materion cymdeithasol yng Nghymru''' yn berthnasol i'r wlad honno yn unig, yn bennaf [[pwnc llosg|pynciau llosg]] [[annibyniaeth]] a statws [[Cymraeg|y Gymraeg]].
==Annibyniaeth ac ymreolaeth==
{{gweler|Cenedlaetholdeb Cymreig}}
Yn dilyn tebygolrwydd dyfodiad Gordon Brownn i fod yn Brif Weinidog, ac yntau yn cynrychioli etholaeth yn yr Alban, daeth "chwalu'r [[Y Deyrnas Unedig|Undeb]]" – pwnc llosg ers blynyddoedd – i sylw unwaith eto ym Mhrydain, gyda chynnydd yng [[cenedlaetholdeb|nghenedlaetholdebau]] [[cenedlaetholdeb Albanaidd|Albanaidd]] a [[cenedlaetholdeb Seisnig|Seisnig]]. Roedd gan Yr Alban bellach ei senedd ei hun ac yr oedd nifer o'r Saeson ddim yn gweld ei bod yn deg bod Prif Weinidog o'r Alban yn penderfynu ar bynciau yn Lloegr. O ganlyniad er cadw ei hygrededd gwelwyd Gordon Brown yn pwysleisio [[Prydeindod]] fwy ac yn fwy. Er bod arolwg gan [[ICM (ymchwilydd barn gyhoeddus)|ICM]] yn dweud bod 51% o [[Yr Alban|Albanwyr]] o blaid annibyniaeth,<ref>{{dyf new|url=http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_6100000/newsid_6109500/6109564.stm|teitl=Pôl: Mwy o blaid annibyniaeth|dyddiad=[[2 Tachwedd]], [[2006]]|cyhoeddwr=[[BBC]]}}</ref> bu arolwg gan y [[BBC]] yn darganfod bod 68% o Gymry dal am fod yn rhan o'r Undeb, gyda dim ond 20% o blaid annibyniaeth.<ref name="arolwg Cymry BBC">{{dyf new|url=http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_6260000/newsid_6265100/6265115.stm|teitl=
68% am fod yn rhan o Brydain|dyddiad=[[16 Ionawr]], [[2007]]|cyhoeddwr=[[BBC]]}}</ref> Un o'r ffactorau sydd yn amlwg yn effeithio ar farn pobl yw'r effaith tybiedig gaiff chwalu'r Undeb ar yr [[economi Cymru|economi]]: credai 48% o'r rhai a holwyd y byddai annibyniaeth yn gwneud Cymru'n dlotach.<ref name="arolwg Cymry BBC"/> Ond mae cenedlaetholwyr yn dadlau i'r gwrthwyneb, gan dynnu sylw at ffynniant economaidd [[Iwerddon]] a'r ffaith fod llawer o drethi Cymru yn mynd i'r llywodraeth ganolog a bod [[Fformiwla Barnett]], sy'n ail-ddosbarthu rhan o'r incwm hwnnw, yn annheg i Gymru.
==Statws y Gymraeg==
{{gweler|Ieithoedd Cymru|Hanes siaradwyr, tiriogaeth a statws y Gymraeg}}
Roedd [[Deddf yr Iaith Gymraeg 1993]] fod sicrhau gwasanaeth Cymraeg gan y [[sector gyhoeddus]], ond dros y blynyddoedd daeth yn fwy fwy amlwg nad oedd y ddeddf yn gweithio a bod nifer o gyrff i bob pwrpas yn ei hanwybyddu. O ganlyniad bu ymgyrchu dros ddeddf iaith newydd i roi [[iaith swyddogol|statws swyddogol]] i'r Gymraeg a sicrhau gwasanaeth Cymraeg gan y [[sector breifat]]. Yn bennaf gan [[Cymdeithas yr Iaith]]<ref>[http://cymdeithas.org/deddfiaith/ Cymdeithas yr Iaith Gymraeg - Deddf Iaith Newydd]</ref> ond hefyd [[Plaid Cymru]] a [[Cymuned (mudiad)|Cymuned]]. Tan Mai 2007 yr oedd Plaid Cymru, [[Y Democratiaid Rhyddfrydol|Plaid y Democratiaid Rhyddfrydol]] a'r [[Y Blaid Geidwadol (DU)|Blaid Geidwadol]] o blaid, ond [[Y Blaid Lafur (DU)|y Blaid Lafur]] yn erbyn, ond mae'n ymddangos iddi newid ei meddwl ar ôl [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2007|etholiadau Cynulliad 2007]]. Yn ddiweddar mae [[Richard Brunstrom]], Prif Gwnstabl [[Heddlu Gogledd Cymru]], wedi dweud fod ganddo "ddyletswydd cyfreithiol" i hyrwyddo'r Gymraeg ac wedi galw am gryfhau'r Ddeddf bresennol; roedd yn siarad yng nghyfarfod blynyddol Cymuned fel siaradwr gwadd.
==Materion economaidd==
===Argyfwng tai===
{{eginyn-adran}}
===Rhaniad Gogledd-De===
{{prif|Rhaniad Gogledd-De yng Nghymru}}
Dywedir bod [[rhaniad Gogledd-De]] yn bodoli yng Nghymru, ac mae iddi agweddau [[diwylliant Cymru|diwylliannol]] ac [[economi Cymru|economaidd]]. O ran yr economi, mae [[ardal drefol|ardaloedd trefol]] y [[De Cymru|De]] (dinasoedd [[Caerdydd]], [[Abertawe]] a [[Casnewydd|Chasnewydd]]) yn ffyniannus o gymharu ag [[cefn gwlad|ardaloedd gwledig]] a mynyddig y [[Gogledd Cymru|Gogledd]]. Ynghŷd â ffactorau diwylliannol y rhaniad – yn bennaf y ffaith bod medr y [[Cymraeg|Gymraeg]], [[Cymreictod|hunaniaeth Gymreig]] a [[Cenedlaetholdeb Cymreig|chenedlaetholdeb]] yn uwch yn y Gogledd nag yn ardaloedd y De (sydd wedi'u [[Seisnigo]] mwy yn y mileniwm diwethaf) – mae hyn yn broblem gymdeithasol yn y Gymru fodern.
===Tlodi===
{{prif|Economi Cymru#Tlodi}}
Er bod Cymru'n wlad gymharol gyfoethog mewn cymhariaeth â'r mwyafrif o wledydd y byd, mae'n un o'r gwledydd tlotaf o fewn [[yr Undeb Ewropeaidd]].
{{eginyn-adran}}
==Grwpiau lleiafrifol==
===Hiliaeth===
{{prif|Hiliaeth yng Nghymru}}
{{eginyn-adran}}
===Materion LHDT===
{{prif|Materion LHDT yng Nghymru}}
Mae [[agweddau cymdeithasol tuag at gyfunrywioldeb|agweddau cymdeithasol]] yng Nghymru tuag at [[cyfunrywioldeb|gyfunrywioldeb]], [[deurywioldeb]] a [[trawsrywedd|thrawsrywedd]] yn weddol ryddfrydol, yn debyg i weddill y Deyrnas Unedig a [[Gorllewin Ewrop]]. Er hyn, mae tystiolaeth yn dangos bod pobl yng Nghymru yn llai parod i dderbyn pobl [[LHDT]] na phobl yn rhannau eraill o Brydain.
==Materion hanesyddol==
===Diwygio tir===
{{prif|Diwygio tir yng Nghymru}}
{{eginyn-adran}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Cymru}}
▲[[Categori:Cymdeithas Cymru]]
[[Categori:Gwleidyddiaeth Cymru]]
| 