Y Deyrnas Unedig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

== Hanes ==

{{Prif|Hanes y Deyrnas Unedig}}

 

Chwaraeodd y Deyrnas Unedig, gwladwriaeth ddominyddol y [[19eg ganrif]] mewn diwydiant a grym morwrol, rôl sylweddol yn natblygiad [[democratiaeth]] [[senedd]]ol, ynghyd â chyfraniadau pwysig ym myd [[gwyddoniaeth]]. Yn anterth ei grym teyrnasai'r [[Ymerodraeth Brydeinig]] dros chwarter y ddaear. Yn ystod hanner cyntaf yr [[20fed ganrif]] gwanhaodd nerth y DU, yn rhannol oherwydd y ddau Ryfel Byd. Yn ystod ail hanner y ganrif gwelwyd datgymalu'r Ymerodraeth a chryfhau cysylltiadau â'r [[Ewrop]] fodern a llewyrchus. Serch hynny, er bod y DU yn aelod o'r [[Undeb Ewropeaidd]], mai gwahaniaeth barn ynghylch cryfhau'r cysylltiad gyda'r gwrthwynebiad yn gryfach yn Lloegr. Mae diwygiad cyfansoddiadol yn fater dadleuol ar hyn o bryd: mae [[Tŷ'r Arglwyddi]] wedi cael ei ddiwygio'n ddiweddar ac mae gan Gymru, Gogledd Iwerddon a Llundain gynulliadau gyda graddau gwahanol o bŵer; fe sefydlwyd hefyd senedd yn yr Alban. Ystyrir hefyd cynlluniau ar gyfer cynulliad annibynnol ar gyfer Lloegr. Mae mudiad Gweriniaeth Brydeinig yn cael sylw yn y cyfryngau o bryd i'w gilydd, er bod cefnogaeth i'r frenhiniaeth Brydeinig yn dal i fodoli, yn enwedig yn Lloegr, ond heb fod mor gryf ag yr oedd hi yn y gorffennol: ond dydy'r syniad o gael Gweriniaeth Brydeinig ddim yn cael ei gefnogi gan weriniaethwyr a chenedlaetholwyr yn yr Alban, Cymru a Gogledd Iwerddon.

Mae'r rhannau helaeth o dir Lloegr yn fryniog, ond mae'r wlad yn fwy mynyddig yn y gogledd; mae'r llinell rhwng y tiroedd hyn yn rhedeg rhwng yr afonydd Tees ac Exe. Afonydd [[Tafwys]] a [[Afon Hafren|Hafren]] yw prif afonydd Lloegr (er bod yr ail yn tarddu ger [[Pumlumon]] yng Nghymru); mae'r prif ddinasoedd yn cynnwys [[Llundain]], [[Birmingham]], [[Manceinion]], [[Sheffield]], [[Lerpwl]], [[Leeds]], [[Bryste]] a [[Newcastle upon Tyne]]. Ger [[Dover]] mae [[Twnnel Môr Udd]] yn cysylltu'r Deyrnas Unedig a [[Ffrainc]].

 

 

Mae daearyddiaeth yr Alban yn gymysg, gydag iseldiroedd yn y de a'r dwyrain ac [[Ucheldiroedd yr Alban|ucheldiroedd yn y gogledd a'r gorllewin]], yn cynnwys [[Ben Nevis]], mynydd uchaf y DU (1343 m). Mae llawer o lynnoedd a breichiau Môr hir a dwfn yn yr Alban, a elwir yn ''[[firth]]au'', a ''[[loch]]au''. Fe gyfrir hefyd dyrfa o ynysoedd i orllewin a gogledd yr Alban, e.e. [[Ynysoedd Heledd]], [[Ynysoedd Erch]], ac [[Ynysoedd Shetland]]. [[Caeredin]], [[Glasgow]], ac [[Aberdeen]] yw'r prif ddinasoedd.

== Demograffaeth ==

{{Prif|Demograffaeth y Deyrnas Unedig}}

 

== Diwylliant ==

Mae ysgrifenwyr enwog o'r DU yn cynnwys y chwiorydd Bronte, [[Agatha Christie]], [[Charles Dickens]], Syr [[Arthur Conan Doyle]] a [[J. R. R. Tolkien]]. Mae beirdd pwysig yn cynnwys [[Robert Burns]], [[Thomas Hardy]], [[Alfred Tennyson]], [[Dylan Thomas]] a [[William Wordsworth]].

 

 

Mae gan y Deyrnas Unedig amryw gerddorfeydd gan gynnwys [[Cerddorfa Symffoni'r BBC]], y [[Gerddorfa Ffilharmonig Frenhinol]], y [[Ffilharmonia]], [[Cerddorfa Symffoni Llundain]] a [[Cerddorfa Ffilharmonig Llundain|Cherddorfa Ffilharmonig Llundain]], ac fe astudiodd llawer o gerddorion enwog yng ngholegau cerddoriaeth y DU. Oherwydd ei lleoliad ac am resymau economaidd eraill, [[Llundain]] yw un o ddinasoedd pwysicaf am gerddoriaeth yn y byd - mae gan y ddinas sawl neuadd gyngerdd bwysig ac mae hi'n gartref i'r [[Tŷ Opera Brenhinol]], un o ddwy [[opera]] arweiniol y byd.

 

 

Mae arlunwyr enwog o'r DU yn cynnwys pobl megis [[John Constable]], [[Joshua Reynolds]], [[William Blake]] a [[J.M.W. Turner]]. Yn yr 20fed ganrif, mae [[Francis Bacon]], [[David Hockney]], [[Bridget Riley]], [[Kyffin Williams]] a'r celfyddwyr pop [[Richard Hamilton]] a [[Peter Blake]] yn bwysig. Yn ein hamser ni mae arlunwyr eraill wedi bod yn enwog, yn enwedig [[Damien Hirst]] a [[Tracey Emin]].