Genyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
4
ehangu
Llinell 1:
{{Cromosom}}
Segment neu ran o'r [[DNA]] sy'n encodio [[RNA]] (neu [[protin|brotin]] yw '''genyn''', sy'n uned moleciwlar ac yn rhan o [[etifeddeg]].<ref>Slack, J.M.W. ''Genes-A Very Short Introduction. Oxford University Press 201''4</ref><ref name="MBOC">{{cite book | first1 = Bruce | last1 = Alberts | first2 = Alexander | last2 = Johnson | first3 = Julian | last3 = Lewis | first4 = Martin | last4 = Raff | first5 = Keith | last5 = Roberts | first6 = Peter | last6 = Walter | name-list-format = vanc | author1-link = Bruce Alberts | author3-link = Julian Lewis | author4-link = Martin Raff | author6-link = Peter Walter | title ='' Molecular Biology of the Cell ''| edition = y bedwaredd rhifyn | publisher = Garland Science | location = Efrog Newydd | year = 2002 | isbn = 978-0-8153-3218-3 | url = http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK21054/}}</ref> Trosglwyddo genynnau i'r epil yw'r prif ddull o drosglwyddo nodweddion ffenotypig. Caiff mathau gwahanol o genynnau (a chydadwaith genyn-amgylchedd) ddylanwad mawr ar nodweddion biolegol organebau. Mae rhai o'r nodweddion hyn yn weledol: lliw llygad, sawl troed, braich neu fus, ac eraill nad ydynt yn weladwy e.e. teip gwaed, y risg o ddal clefyd arbennig, neu'r miloedd o brosesau hynny sy'n ffurfio yr hyn a elwir yn 'fywyd'.
 
Gall genynnau fwtanu (''mutate'') o fewn eu cyfres, gan arwain at amrywiolion o fewn eu poblogaeth, a elwir yn alelau. Mae'r alelau hyn yn codio mathau gwahanol o brotin, sy'n arwain at nodweddion o ffenodeipiau gwahanol.
 
Mae'r cysyniad o genyn yn parhau i gael ei newid a'i ail-ddiffinio wrth i wyddoniaeth ddarganfod ffenomenâu gwahanol, a gwybodaeth newydd yn dod i'r fei.<ref name="Gericke">{{cite journal|last1=Gericke|first1=Niklas Markus|last2=Hagberg|first2=Mariana|title=''Definition of historical models of gene function and their relation to students’ understanding of genetics''|journal=Science & Education|date=5 Rhagfyr 2006|volume=16|issue=7-8|pages=849–881|doi=10.1007/s11191-006-9064-4|bibcode = 2007Sc&Ed..16..849G }}</ref>
 
==Hanes ei ddarganfod==
Darganfyddodd [[Gregor Mendel]] (1822–1884) unedau sy'n gyfrifol am etifeddu nodweddion y rhieni.<ref>{{cite journal | vauthors = Noble D | title = Genes and causation | journal = Philosophical Transactions. Series A, Mathematical, Physical, and Engineering Sciences | volume = 366 | issue = 1878 | pages = 3001–3015 | date = Medi 2008 | pmid = 18559318 | doi = 10.1098/rsta.2008.0086 | url = http://rsta.royalsocietypublishing.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=18559318 | format = Free full text | bibcode = 2008RSPTA.366.3001N }}</ref> Rhwng 1857 a 1864 astudiodd y patrymau gweledol mewn [[pys]] bwytadwy gan gofnodi'r nodweddion a oedd yn newid o un genhedlaeth i'r llall. Disgrifiodd y rhain yn [[mathemateg|fathemategol]] fel amrywiadau&nbsp;2<sup>n</sup> (ble mae 'n' yn golygu'r nifer o nodweddion gwahanol. Ni ddefnyddiodd y term 'genyn' (na ''gene''!), disgrifiodd ei ganlyniadau mewn modd a wahaniaethodd rhwng [[genoteip]] a [[ffenoteip]] (nodweddion gweledol sydd yn gwahaniaethu organebau byw. Ef hefyd a ddisgrifiodd y "dosbarthiad naturiol", sef y gwahaniaeth rhwng [[genyn trechol]] a ffactorau enciliol. Ef hefydd a nododd am y tro cyntaf y gwahaniaeth rhwng [[heterosygot]] a [[homosygot]].