Brwydr Maes Bosworth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
2 eh |
-> 15 |
||
Llinell 62:
;10 Awst
Croewyd y Teifi ger tref Aberteifi gan aros am seibiant (medd y traddodiad) yn nhafarn "Y Tri Morwr" er mwyn sygrifennu rhagor o lythyrau i dywysogion ac Arglwyddi Cymreig. Ceir copi o un o'r rhain - llythyr at "John ap Meredith ap Jevan ap Meredith", sgweiar o ardal [[
Ger y 14fed garreg filltir i'r gogledd-ddwyrain o Aberteifi arhosodd y fyddin i gael cyflenwad o ddŵr o Ffynnondewi. Wedi diwrnod hir o deithio 23 milltir, codwyd gwersyll ar dir plasty "Neuadd", cartref Dafydd ap Ieuan yn [[Llwyn Dafydd]] ym mhlwyf Llandysilio-gogo, ger [[Cwm Tudu]]. Mae Cwm Tudu ar yr arfordir, ac ychydig i ffwrdd o'u taith naturiol o Aberteifi i Aberystwyth, felly gellir ystyried y posibilrwydd i Harri gyfarfod a llongau yma, gyda chyflenwad o fwyd, arfau neu filwyr. Fel llawer o'r Cymry a fu'n driw iddo ar ei daith, gwobrwywyd Dafydd ap ieuan, wedi buddugoliaeth Maes Bosworth am ei garedigrwydd gydag anrheg o Gorn Hirlas ar orffwysfa arian, wedi'i addurno gyda draig Goch a milgi.
;11 Awst
Yn "Wern Newydd", yn ôl y traddodiad y cafwyd y seibiant nesaf: pedair milltir o Lwyn Dafydd. ac yna ymlaen nes cyrraedd Eglwys Sant Hilary, yn Llanilar,<ref>[http://welshjournals.llgc.org.uk/browse/viewpage/llgc-id:1093205/llgc-id:1097087/llgc-id:1097526/getText Gweler: ''Ceredigion : Journal of the Cardiganshire Antiquarian Society''] - Cyf. 10, rhif. 1-4 1984-1987 ''Un o'r harddaf yn y parth hwn o'r sir : adnewyddu Eglwys Llanilar, 1873-4'': 'Roedd Sant Liar yn un o'r seintiau Celtaidd llai pwysig a drigai naill ai yn ystod y chweched ganrif neu'r seithfed ganrif wedi geni Crist. Awgryma'r diweddar Athro E.G. Bowen fod liar yn un o'r cenhadon teithiol, y 'peregrini' a ddaeth drosodd o Ffrainc i Gymru ac ymsefydlu yn Llanbadarn Fawr. O'r fam eglwys honno yr aeth rhai ohonynt, ac liar yn eu mysg, allan i genhadu ac i sefydlu eglwysi bychain ymhlith trigolion paganaidd gogledd Ceredigion.</ref> pedair milltir o [[Aberystwyth]]. Duwedir i Harri gysgu'r nos ym mhlasty "Llidiardau", Dyffryn Ystwyth.
;12 Awst
Cipiodd Harri Gastell Aberystwyth heb lawer o drafferth; castell a oedd yn cael ei gynnal ar ran y brenin gan Walter Devereux, arglwydd Ferrers. 'Doedd Richard III ddim yn credu fod Harri a llond dwrn o filwyr bler yn fawr o ymosodiad ac nid oedd wedi rhuthro i wared ag ef. Ond pan glywodd fod Castell Aberystwyth wedi disgyn i ddwylo'r Cymro, fe'i hysgytwyd a sylweddolodd ei bod yn bryd iddo alw holl filwyr Lloegr at ei gilydd. Ar y llaw arall, i Harri, roedd yn hynod bles, ond anisgwyl, nad oedd fawr o ymateb milwrol wedi bod yn ei erbyn ers iddo lanio ym Mhenfro. Mae'n bosib i Harri a'i fyddin aros yng nghyffiniau Aberystwyth y noson honno, a danfonodd Harri nifer o sgowtiaid allan o'r dref i weld beth oedd hanes Rhys ap Thomas a Walter Herbert. Yn [[Rhaeadr]], ychydig tua 30 milltir i'r dwyrain oedd byddin Rhys erbyn hyn, oddeutu 2,000 ohonynt, wedi iddo ddanfon cryn lawer o wragedd a phobl ifanc a oedd yn eiddgar i ymuno ag ef, yn ôl i'w cymunedau.
;13 ac 14 Awst
Wedi taith o 92 milltir ers glanio ar y 7fed o Awst, cyrhaeddodd y fyddin [[Machynlleth]]: tref llawn symboliaeth cenedlaethol a chyn-leoliad senedd Cymru. Yma y brwydrodd hynafiaid Harri yn erbyn [[Harri IV, brenin Lloegr]]. Ac yma y cyfarfu Harri â gwŷr Gwynedd a oedd am ymuno gyda byddin Harri.
;15 Awst
Cychwynodd Harri o Fachynlleth, gan droi i gyfeiriad Lloegr, i'r dwyrain ac anelu am [[yr Amwythig]]. Teithiwyd 30 milltir y diwrnod hwnnw - i'r [[y Drenewydd|Drenewydd]] a thrwy Bwlchyfedwen nes cyrraedd Dolarddyn, ger [[Castell Caereinion]].
==Gweler hefyd==
|