Wicipedia

Henri Matisse: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
B →‎Cyfeiriadau: 4 gweithred, replaced: {{Authority control}} → {{Rheoli awdurdod}} using AWB
Llusiduonbach (sgwrs | cyfraniadau)
2,819 golygiad
Dim crynodeb golygu
Llinell 11:
| galwedigaeth =Arlunydd
}}
Arlunydd Ffrengig oedd '''Henri Matisse''' ([[31 Rhagfyr]], [[1869]] – [[3 Tachwedd]], [[1954]]). Roedd yn un o arlunwyr enwocaf yr [[20fed ganrif]] am ei ddefnydd o liw aca'i arddull rhydd. Yn ddylunyddDdylunydd, argraffwr a [[cerfluniaeth|cherflunydd]] oedd ef, ond fe'i adnabyddir yn bennaf fel peintiwr.<ref>{{cite journal|last=Myers|first=Terry R.|journal=The Brooklyn Rail|date=July–August 2010|url=http://brooklynrail.org/2010/07/artseen/matisse-on-the-move|title=Matisse-on-the-Move}}</ref>
 
Gyda [[Pablo Picasso]] a [[Marcel Duchamp]] ystyrir Matisse yn o'r tri arlunydd a oedd yn bennaf gyfrifol am ysbrydoli'r datblygiadau chwyldroadol yng nghelfyddydau gweledol yr 20fed ganrif.<ref>{{cite web|url=http://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/exhibition/matisse-picasso |title=Tate Modern: Matisse Picasso |publisher=Tate.org.uk |accessdate=13 February 2010}}</ref><ref>{{cite news|author=Adrian Searle |url=http://www.guardian.co.uk/culture/2002/may/07/artsfeatures |title=Searle, Adrian, ''A momentous, tremendous exhibition'', The Guardian, Tuesday 7 May 2002 |work=Guardian |location=UK |date= 7 May 2002|accessdate=13 February 2010 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.smithsonianmag.com/arts-culture/matisse.html |title=Trachtman, Paul, ''Matisse & Picasso'', Smithsonian, February 2003 |publisher=Smithsonianmag.com |accessdate=13 February 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/4059997.stm| title=Duchamp's urinal tops art survey |publisher=news.bbc.co.uk|accessdate=10 December 2010|date=1 December 2004}}</ref>
 
Er iddo gael ei labelilabelu yn wreiddiol fel rhan o'r grŵp [[Fauve]], erbyn y 1920au fe'i cydnabuwyd fel un a oedd yn driw i draddodiad clasurol peintio FfrangegFfrengig.<ref>Wattenmaker, Richard J.; Distel, Anne, et al. (1993). ''Great French Paintings from the Barnes Foundation''. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 0-679-40963-7. p. 272</ref>
 
==Bywyd Cynnar==
Ganed ef yn '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' yn [[Le Cateau-Cambrésis]], [[Nord-Pas-de-Calais]], [[Ffrainc]], a magwyd ef yn [[Bohain-en-Vermandois]] yng ngogledd-ddwyrain Ffrainc, lle'r oedd gan ei rieni fusnes hadau. YnYm 1887 aeth i [[Paris|Baris]] i astudio'r gyfraith, ac wedi pasio ei arholiadau, bu'n gweithio fel gweinyddwr llys yn [[Le Cateau-Cambrésis]]. Dechreuodd arlunio ynym 1889, a phenderfynodd ddod yn arlunydd. Dychwelodd i ParisBaris i astudio, ac ynym 1897 a 1898, ymwelodd â'r arlunydd [[John Peter Russell]] ar ynys [[Belle Île]] ar arfordir [[Llydaw]]. Cyflwynodd Russell waith [[Vincent van Gogh]] iddo, a newidiodd Matisse ei arddull yn llwyr. Dylanwadwyd arno hefyd gan [[Paul Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]] a [[Paul Signac]], a chan arlunwaith Japaneaidd. Cynhaliodd ei arddangosfa gyntaf ar ei ben ei hun ynym 1904. YnYm 1905 symudodd i dde Ffrainc.
 
==Fauvisme==
 
Roedd Matisse ac André Derain yn brif arweinwyr [[Fauvisme]], mudiad celfyddydol a ddechreuodd tua 1900 ac a barhaodd hyd nes tua 1910. Ymhlith aelodau eraill y grŵp oedd [[Georges Braque]], Raoul Dufy, a Maurice de Vlaminck.<ref name="elderfield13">[[John Elderfield]], The ''"Wild Beasts" Fauvism and Its Affinities,'' 1976, [[Museum of Modern Art]], p.13, ISBN 0-87070-638-1</ref><ref name=elderfield13/><ref>Freeman, Judi, et al., ''The Fauve Landscape'', 1990, Abbeville Press, p. 13, ISBN 1-55859-025-0.</ref>
Roedd eu lluniau'n cyfleu teimlad gyda defnydd gwyllt, amhersain o liwiau gan ddiystyriddiystyru lliwiau go iawn y pwnc dan sylw. Roedd newydd-deb eieu harddull yn syfrdanu rhai o'r beirniaid, gyfaggydag un yn disgrifio eieu gwaith fel 'Pot paent wedi'i daflu yn wyneb y cyhoedd'.
 
Pan arddangoswyd eu gwaith yn yr un oriel â cherflun traddodiadol fe ddywedodd feirniadbeirniad arall bodfod y cerflun ''parmi les fauves'' (ymhlith yr anifeiliaid gwylltion) ac fe gydiodd yr enw Fauve.<ref name=oup-fauvism>Chilver, Ian (Ed.). [http://www.enotes.com/oxford-art-encyclopedia/fauvism "Fauvism"], The Oxford Dictionary of Art, Oxford University Press, 2004. Retrieved from enotes.com, 26 December 2007.</ref>
Ar ddiwedd ar y mudaid Fauve, parhaodd Matisse i fod yn gynhyrchiol. Symudodd i [[Montparnasse]] ym Mharis a oedd yn boblogaidd gydag arlunwyr ifanc, er i'wbod ei wisg geidwadol aca'i arferion gwaith trefnus fod yn gwbl groes i fywyd Bohemaidd yr ardal. Yn awyddus i ddarganfod dylanwadau newydd, teithiodd i [[Algeria]], [[Morocco]] a [[Sbaen]] yn ymdiddori yngmewn nghelfyddcelf Affricanaidd ac Arabaidd.
 
==Gertrude Stein ac Académie Matisse ==
[[File:Matisse autograph.png|thumb|Llofnod Matisse]]
Ym 1906 daeth yn gyfeillgar â [[Pablo Picasso]], a oedd ddeuddeg mlynedd yn iau. Yn ffrindiau oes, fe gymharwyd eu gwaith yn aml, er i Matisse gweithio'n bennaf o natur a Picasso o'r dychymyg.
Cyfarfu'r ddau yn salon y casglwyr ariannog, teulu'r Stein. Daeth Gertrude Stein a'i chyfeillion, y chwiorydd Cone, yn noddwyr i Matiesse a Picasso gan brynu llawer o'u gweithiau. Sefydlodd ei gyfeillion yr ''Académie Matisse'' ym Mharis, a bu Matisse yn dysgu yno o 1911 hyd 1917.
==Ail rhyfelRyfel bydByd==
 
Ym 1939 fe'i wahanoddgwahanodd o'i wraig wedi 41 mlynedd. Ym 1941, yn dilyn llawdriniaeth, bu rhaid iddo ddefnyddio cadair olwyn. EiA'i symudiad wedi'i gyfyngu, fe ddechreuodd 'peintiobeintio gyda siswrn' gan greu ''collages'' o bapur yn dangos ei allu i dodddod aâ'i ddawn gyda lliwiau i gyfrwng newydd. Yn y 1940au fe weithiodd fel dylunydd graffig yn gynhyrchucynhyrchu darluniau ar gyfer llyfrau a drosthros gant o lithograffau.
 
Er ei fod yn anwleidyddol, fe'i syfrdanwyd pan glywodd am ei ferch Marguerite, a oedd wedi bod yn aelod o'r Résistance yn erbyn y [[Natsïaeth|Natsïaidd]], yn cael ei harteithio (bron hyd nes iddi farw) mewn carchar yn Rennes. Fe anfonwyd Marguerite i Wersyll-garchar Ravensbrück ond llwyddodd ddianc oddi ar y trên a oedd yn ei chludo yn ystod ymosodiad bomio. Wedi iddi guddio mewn coedwig fe'i hachubwyd gan ymladdwyr y Résistance.<ref>Heftrig, Ruth; Olaf Peters; Barbara Maria Schellewald [editors] (2008), ''Kunstgeschichte im "Dritten Reich": Theorien, Methoden, Praktiken'', Akademie Verlag, p. 429; Spurling, Hilary, ''Matisse the Master: A Life of Henri Matisse, the Conquest of Colour, 1909–1954'', p.424.</ref>
 
==Blynyddoedd olaf==
Ym 1951 gorffennodd Matisse brosiect pedair blynedd yn cynllunio addurniadau a ffenestri ar gyfer y Chapelle du Rosaire de Vence, a adnabyddir yn 'Capel Matisse'
<ref>[http://www.nytimes.com/2005/09/29/arts/design/29jacques.html ''Sister Jacques-Marie Influence for Matisse's Rosary Chapel, Dies'', NY Times, 29 September 2005] Retrieved 27 July 2010</ref>
Yn ôl y miliwnydd David Rockefeller, gwaith olaf Matisse oedd cynllunio ffenestri ar gyfer eglwys ym Pocantico Hills ger ystâd Rockefeller i'r gogledd o [[Efrog Newydd]]
<ref>David Rockefeller, [http://www.hudsonvalley.org/content/view/80/145/ It is a pleasure to welcome you to the Union Church of Pocantico Hills], Union Church of Pocantico Hills website, accessed 30 July 2010</ref>
Bu farw Matisse yn 84 oed ynym 1954,. feFe'i gladdwyd ynym Monastère Notre Dame de [[Cimiez]] ger [[Nice]].
==Cyfeiriadau==
{{Div col}}
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Henri_Matisse"