Jo Cox: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Ganwyd Cox ar 22 Mehefin 1974 yn [[Batley]], [[Gorllewin Swydd Efrog]], Lloegr, a'i godwydmagwyd yn [[Heckmondwike]].

Ysgrifenyddes ysgol oedd ei mam, ac roedd ei dadthad yn gweithio mewn ffatri past dannedd a chwistrell gwalltwallt. Cafodd ei haddysg yn Heckmondwike Grammar School, ysgol ramadeg y wladwriaeth, lle roedd yn brif ferch. Yn ei swyddi hafhafau, pacioddbu'n bastgweithio yn pacio past dannedd.

Astudiodd Cox Wyddorau Cymdeithasol a Gwleidyddol yng Ngholeg Penfro, Caergrawnt, a graddiodd o [[Prifysgol Caergrawnt|Brifysgol Caergrawnt]] gyda gradd Baglor yn y Celfyddydau (BA) ym 1995. Hi oedd yr uny cyntaf yn eio'i theulu i fynychu'r brifysgol. MyfyrioddAstudiodd yn y[[Ysgol Economeg a Gwyddor LondonGwleidyddiaeth SchoolLlundain|Ysgol ofEconomeg EconomicsLlundain]] yn ddiweddarach.

Ar ôl graddio, gweithiodd Cox fel cynghorydd i Joan Walley, AS Llafur, cyn symud i [[Brwsel|Frwsel]] i dreulio dwy flynedd yn cynghori [[Glenys Kinnock]], a oedd yn [[Aelod Senedd Ewrop]] ar y pryd. Gweithiodd Cox i'r grwpiau cymorthelusennau [[Oxfam]] ac Oxfam International rhwng 2001 a 2009, gan wasanaethu'n gyntaf ym Mrwsel fel arweinydd ymgyrch y grŵp i ddiwygio masnach, cyn dod yn bennaeth polisi ac eiriolaeth Oxfam GB yn 2005, ac wedyn yn bennaeth ymgyrchoedd dyngarol Oxfam Rhyngwladol yn [[Dinas Efrog Newydd|Efrog Newydd]] yn 2007. Dylanwadodd ei gwaith yn Oxfam, oedd yn cynnwys cyfarfod â grwpiau dan anfantais yn Darfur ac [[Affganistan]], ar ei gyrfa wleidyddol.

Arweinodd gwaith elusennol Cox yn hywrachhwyrach i rôl mewnyn cynghori [[Sarah Brown]] (gwraig cyn Brif Weinidog y DU, [[Gordon Brown]]), a oedd yn arwain ymgyrch i atal marwolaethau yn ystod beichiogrwydd a genedigaeth. Roedd Cox yn gadeirydd cenedlaethol Rhwydwaith Merched Llafur ac yn uwch ymgynghorydd i'r Gronfa Rhyddid, elusen gwrth-gaethwasiaeth.

=== Gyrfa wyleidyddolwleidyddol ===

Enwebwyd Cox gan y [[Y Blaid Lafur (DU)|Blaid Lafur]] i ymladd sedd Batley and Spen adawyd gan Mike Wood yn [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2015|etholiad cyffredinol 2015]]. Dewiswyd fel ymgeisydd ar gyfer y sedd drwy restr fer o ferched yn unig. Sedd ddiogel i Lafur ydy etholaeth Batley and Spen ynfel arfer, ac enillodd Cox y sedd gyda 43.2% o'r bleidlais, gan gynyddu mwyafrif Llafur i 6,051.

Gwnaeth Cox ei araith gyntaf yn [[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Nhŷ'r Cyffredin]] ar 3 Mehefin 2015, gan ei ddefnyddio i ddathlu amrywiaeth ethnig ei hetholaeth, tra bod yn'n tynnu sylw at yr heriau economaidd sy'n wynebu'r gymuned, ac yn annog y llywodraeth i ailfeddwl ei agwedd tuag at adfywio economaidd. Hi oeddRoedd yn un o 36 ASau Llafur i enwebu [[Jeremy Corbyn]] fel ymgeisydd yn etholiad arweinyddiaeth y Blaid Lafur yn 2015, ond dywedodd ar y pryd ei bod wedi gwneud hynny er mwyn ei roi ar y rhestr ac yn annog trafodaeth eang. Yn yr etholiad cyntaf pleidleisiodd hi dros Liz Kendall, a chyhoeddoddcyhoeddodd ar 6 maiMai 2016 ar ôl yr etholiadau lleol yr oedd hi a chyd-AS Neil Coyle yn difaru eu bod wedi enwebu Corbyn.

Roedd gwrthdaro [[Syria]] yn un o brif faterion ymgyrchu Cox. Ym mis Hydref 2015, cyd-awduroddysgrifennodd, gydaggyda'r AS Ceidwadol Andrew Mitchell, erthygl yn The Observer, oedd yn dadlau y gallai luoedd milwrol y DU helpu i gyflawni atebddatrysiad teg at yi'r gwrthdaro, gan gynnwys creu hafanau diogel i sifiliaid y tu mewn i Syria. Yn ystod y mis hwnnw, lansiodd Cox y grŵp Seneddol Hollbleidiol "Cyfeillion Syria", a daeth yn ei gadeirydd y grŵp. Yn y bleidlais a ddilynodd i gymeradwyo ymyrraeth filwrol y DU yn erbyn ISIL yn Syria, ymatalodd Cox (un o bum AS Llafur i wneud hynny), gan nad oedd yn ystyried yr ymyrraeth i fod yn rhan o strategaeth gynhwysfawr effeithiol i fynd i'r afael â gwrthdaro Syria gan gynnwys ymdrin â Llywydd Bashar al-Assad. Ysgrifennodd Andrew Grice o The Independent y "dadleuodd hi yn grymgryf y dylai Llywodraeth y DU fod yn gwneud mwy i helpu'r dioddefwyr ac i ddefnyddio ei ddylanwad tramor er mwyn rhoi gorau ar wrthdaro Syria".

Roedd Cox yn gefnogwr seneddol i Gyfeillion Llafur Palesteina a'r Dwyrain Canol, aca galwodd am ddileu gwarchae [[Llain Gaza]]. Gwrthwynebodd hi ymdrechion gan y llywodraeth i gwtogi'r symudiad dros boicot, sancsiynau a lleihai buddsodiadau. Meddai, "Rwy'n credu mai ymosodiad grosenbyd ar ryddid democrataidd ydy hyn. Nid yn unig y mae'n iawn i foicotio cwmnïau anfoesegol, ond mae einganddom hawl i wneud hynny."

Cefnogodd Cox yr ymgyrch "Aros" yn ystod [[Refferendwm y Deyrnas Unedig ar aelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd, 2016|refferendwm 2016]] ar aelodaeth y DU o'r Undeb Ewropeaidd. Yn dilyn ei marwolaeth, ymatalodd y ddwy ochr rhag ymgyrchu am y refferendwm am ddiwrnod fel arwydd o barch. CyhoeddodCyhoeddodd y BBC y byddai rhifau o ''Question Time'' a ''This Week'', dwy raglen trafodaeth wleidyddol a drefnwyd i gael eu darlledidarlledu y noson honno ac i ganolbwyntio ar faterion yn ymwneud â'r refferendwm, yn cael eu canslo.

Ar 16 Mehefin 2016, saethwyd a drywanwydtrywanwyd Cox y tu allan i lyfrgell yn Birstall, Gorllewin Swydd Efrog, ar ei ffordd i fynychugynnal cymhorthfa etholaeth a drefnwyd ar gyfer 1yh1pm.

Yn ôl llygad-dystion, fe'i saethwyd dair gwaith - unwaith ger y pen - a drywanwydtrywanwyd sawl gwaith. DrywanwydTrywanwyd hefyd dyn 77 mlwydd oed tra oedd yn ceisio atal ei marwolaeth. Honnodd adroddiadau cynnar y gwaeddodd yr ymosodwr "Britain gyntaffirst" yn ystod yr ymosodiad. Cyhoeddodd y blaid asgell-dde Britain First ddatganiad, yn gwadu unrhyw gyfranogiad neu anogaeth ynam yr ymosodiad, ac awgrymodd "Gallai fod mai slogan yn hytrach na chyfeiriad at ein plaid yr oedd".

Pedair awr ar ôl y digwyddiad, cyhoeddodd Heddlu Gorllewin Swydd Efrog fod Cox wedi marw yn Ysbyty Cyffredinol Leeds. RoeddHi yr AS cyntaf i gael ei lofruddiollofruddio yn yei swydd ers marwolaeth y Ceidwadwr [[Ian Gow]] ym 1990, oeddpan ynladdwyd dioddefwref ogan fom car osodwyd gan yr IRA, aca roeddhwn oedd yr ymosodiad difrifol cyntaf ar AS ers i [[Stephen Timms]] gael ei drywanu gan Roshonara Choudhry mewn ymgais i'w llofruddiolofruddio yn 2010. Cynhaliwyd gwasanaeth coffa yn Eglwys Sant Pedr, Birstall, y diwrnod canlynol.

Cafodd Thomas Mair, 52 oed, trigolynoedd yn byw yn etholaeth Cox, ei arestio mewn cysylltiad â ei'i marwolaeth yn fuan ar ôl y ymosodiad. Roedd gan Mair hanes o broblemau seiciatrig a chysylltiadau i National Alliance, grŵp neo-Natsïaidd yn UDA, yn ôl adroddiadau. Mewn datganiad a gyhoeddwyd y diwrnod wedi'r ymosodiad, dywedodd Heddlu Gorllewin Swydd Efrog yr oedd marwolaeth Cox yn ddioddefwr o "ymosodiad wedi'i dargedu" a bod cysylltiadau'r person dan amheuaeth ag eithafiaeth asgell dde yn "llinell blaenoriaeth o ymholi" mewnwrth chwiliadchwilio am gymhelliad. Ar 18 Mehefin cyhoeddodd yr heddlu yr oeddfod Mair wedi cael ei gyhuddo o lofruddiaeth, niwed corfforol difrifol, meddiant ar ddryll gyda'r bwriad o gyflawni trosedd dditiadwy, a meddu ar arf bygythiol, ac yn mynd i ymddangos o flaen Llys Ynadon Westminster.

Cyhoeddodd gŵr Cox, Brendan,dddatganiad ddatganiad yn dilyn ei marwolaeth, yn annog pobl i "ymladd yn erbyn y casineb a laddodd hi". Ymhlith y rhai a dalodd teyrnged i Cox oedd arweinydd y Blaid Lafur, Jeremy Corbyn, a ddisgrifiodd hi fel rhywun oedd a "roddodd ei hun i'n annog ni i gwblhau ein haddewidion i gefnogi'r byd sy'n datblygu a chryfhau hawliau dynol", a dywedodd y Prif Weinidog, David Cameron, ei bod yn "seren ar gyfer ei hetholwyr, seren yn y senedd ac ar draws Tŷ'r Cyffredin cyfan" . Galwodd Arlywydd yr Unol Daleithiau, Barack Obama, ei gŵr i gynnig ei gydymdeimlad, gan nodi bod "y byd yn lle gwell oherwydd ei gwasanaeth anhunanol i eraill".

RhanoddRhannodd teulu Cox eu hamser rhwng euei cartrefchartref etholaethol a chwch preswyl (cwch camlas wedi'i addasu) ar [[afon Tafwys]], wedi'i angori ger [[Tower Bridge, Llundain|Tower Bridge]], Llundain.