|
Actor a chynhyrchydd dramáu oedd '''Syr Lewis Casson''' ([[26 Hydref]] [[1875]] - [[16 Mai]] [[1969]]). Ganeda ganwyd ef ymyn MhenbedwFfordd Alfred, [[Penbedw]], Glannau Merswy (ond swydd CaerGaer yn hanesydol). Hannai Thomas Casson, ei dad, o Ffestiniog, Meirionnydd, a bu briod á Laura Ann (g. Holland-Thomas). Treuliodd Lewis rai blynyddoed yn Ysgol Ramadeg [[Rhuthun]] cyn cychwyn cynnorthwyo Thomas ei dad, a fu hefyd yn rheolwr banc, fel gwneuthurwr organau. Yna mynychodd Lewis Casson y Coleg Technegol Canolog yn South Kensington cyn mynd i Goleg St. Mark, Chelsea, i'w hyfforddi'n athro a derbyniodd dystysgrif addysg i'r pwrpas hwnnw. Erbyn 1903 fodd bynnag, roedd yn actor proffesiynol ar lwyfan y Court Theatre gyda'r ddrama Man and supermanSuperman ac eraill. Yn fuan wedyn, yn 1907, ymunodd efo cwmni Miss Horniman yn theatr y Gaiety ble cafodd gyfle i ddechrau cyfarwyddo rhai o'r dramáu. Yno daeth i gyfarfod á Sibyl Thorndike, ei ddarpar wraig, a phriodasant yn swydd [[Caint]] ar 22 Rhagfyr 1908. Cawsant bedwar o blant.
Gwasanaethodd fel sarsiant yn y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] gyda'r Amry Services Corps (1914-15) ac fel uwchgapten gyda'r Royal Engineers (1916-19). Anafwyd ef yn ystod y gyflafan, ac ennillodd y M.C. Wedi'r rhyfel dychwlodddychwelodd i Lundain lle bu ef a'i wraig yn perfformio a chyfarwyddo mewn cynhyrchiadau niferus, fel St. Joan (1924). Roedd amser ganddynt i deithio rhyw ychydig, er enghraifft trwy Dde Affrica yn 1928, ac yn y Dwyrain Canol, Awstralia a Seland Newydd yn 1932. Bu'n cynhyrchu Henry V yn 1938 i Ivor Novello yn Drury Lane, a chyd-weithiodd gydag amryw o berfformwyr enwog eraill megis Lawrence Olivier a John Gielgud. Perfformiasant yng Nghymru hefyd y flwyddyn honno, gyda'r dramau Macbeth, King John, Candida, Medea a St. Joan. Ar ól cyflafan yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Rhyfel Byd]], teithiasant unwaith eto gan berfformio yng Nghaeredin, Efrog Newydd, y Dwyrain Canol, y Dwyrain Pell, India, AwstralasiAwstralasia ac Affrica. Ymddangosasant mewn drama gan Clemence Dane ar ddathliad eu priodas jiwbili, sef Eighty in the shadeShade (1959) a rhai cannoedd o rannau i actorion hyd at 1968.
Roedd cyfraniad Lewis Casson fel arweinydd i'r mudiad Undeb Llafur yr Actorion, yn sylweddol, a siaradai'n hyawdl o blaid y theatr. Dewiswyd ef yn llywydd y British Actors' Equity (1941-45) ac fe'i dyrchafwyd ef yn farchog yn 1945. Hefyd fel arwydd o'i gyfranogiad i'r celfyddydau yn gyffredinol, cafodd dderbyn graddau er anrhydedd gan brifysgolion Glasgow (1954), Cymru (1959) a Rhydychen (1966).
Ymwelasant á'u ty ymyn MronBron-y-garth, ger [[Borth-y-Gest|Borthygest]], Porthmadog, weithiau, er mai yn Llundain yr oeddent wedi ymgartrefu. Gwerthasant Fron-y-garth yn 1949. Bu farw Lewis Casson ar 16 Mai 1969.
=== Ffynonellau: ===
|
