[[Delwedd:Wales and Anglesey - Lord Burghley's Atlas (1579), ff.98v-99 - BL Royal MS 18 D III.jpg|bawd|Map o Gymru gan [[Humphrey Lhuyd]] a gyhoeddwyd yn Atlas Lord Burghley yn 1579.]]
Gwyddor gwneud [[map]]iau a [[glôb|globau]] yw '''cartograffeg'''. Yn y gorffennol roedd cartograffwyr yn defnyddio pin a phapur i wneud hynny, ond erbyn heddiw mae llawer o fapiau yn cael eu gwneud trwy ddefnyddio [[cyfrifiadur]]on gyda [[meddalwedd]] arbennig: [[dylunio gyda chymorth cyfrifiadur]] (CAD), [[Systemau Gwybodaeth Ddaearyddol]] (GIS) neu feddalwedd dylunio mapiau arbennig eraill. ▼
▲Gwyddor gwneud [[map]]iau a [[glôb|globau]] yw '''cartograffeg'''. Yn y gorffennol roedd cartograffwyr yn defnyddio pin a phapur i wneud hynny, ond erbyn heddiw mae llawer o fapiau yn cael eu gwneud trwy ddefnyddio [[cyfrifiadur]]on gyda [[meddalwedd]] arbennig: [[dylunio gyda chymorth cyfrifiadur]] (CAD), [[Systemau Gwybodaeth Ddaearyddol]] (GIS) neu feddalwedd dylunio mapiau arbennig eraill.
== Hanes ==
[[Delwedd:Hecataeus world map-ency.svg|200px300px|chwith|bawd|Ail-luniad o fap y byd gan [[Hecataeus]], tua 500 C.C.]]
Dylunwyd y map cynharaf tua [[5000 CC]], ond achosodd darganfod [[geometreg]] (yn [[BabyloniaBabilon]], tua [[2300 CC]]) ddatblygiadau mawr yn hanes gwneuthuriad mapiau. Mae'n bosib weld hynny ar fap enwog o [[Nippur]] (BabyloniaBabilon, tua 1400-1200 C.C.) a mapiau o'r cyfnod [[clasur]]ol o'r [[yr Aifft|Aifft]].
Cafwyd datblygiadau pellach yng [[Groeg yr Henfyd|Ngroeg yr Henfyd]]. Ygrifennodd [[Strabo]] (tua [[63 CC]] i [[21]] OC) ei lyfr dylanwadol ''Geographia''. Daearegwyr enwog eraill o'r cyfnod yw [[Thales]] o [[Miletos|Filetos]], [[Anaximandros]] o Filetos, [[Aristarchus]] o Samos (y dyn cyntaf i ddweud fod y [[Ddaear]] yn symud o gwmpas yr [[haul]]) ac [[Eratosthenes]] o [[Cyrene]]. Mae dylanwad [[Pythagoras]] ac [[Aristoteles]] yn bwysig hefyd. Yn y cyfnod hwnnw y cyflwynwyd y system o [[hydred]] a [[lledred]] sy'n cael ei ddefnyddio heddiw.
Un o gartograffwyr enwogenwocaf yr [[Oesoedd Canol]] oedd [[Roger Bacon a'r enwocaf yn y [[15G]].Ondoedd roeddy [[Cymro]] [[Humphrey Lhuyd]] (1527 - 31 Awst 1568) oFoxhall yn Dinbych. Roedd y mwyafrif o'r mapiau a ddylunwyd yn ystod yr Oesoedd Canol yn dangos y byd yn ôl syniadaeth grefyddol y cyfnod, gyda'r tir i gyd yng nghanol disg fawr a'r môr o'i gwmpas. Fodd bynnag, roedd teithiau cyntaf Ewropwyr i'r gorllewin a'r diddordeb mewn gwledydd tramor a chreu gwladfeydd a ddaeth yn sgîl hynny, yn ysbardun i ddatblygu technegau cartograffeg newydd ar linellau mwy gwyddonol.
