Japan: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Billinghurst (sgwrs | cyfraniadau)
B →‎Cyfeiriadau: remove redundant template, link FA now managed from Wikidata, removed: {{Cyswllt erthygl ddethol|af}} (3) using AWB
Iaith. Oes yna un erthygl heb wallau sylfaenol iawn?
Llinell 48:
}}
 
Mae '''Japan''' ([[Japaneg]]: 日本 {{Sain|Ja-nippon_nihonkoku.ogg|ynganiad}}''Nihon; Nippon'' neu '''Nihon-koku''') (hefyd yn Gymraeg '''Siapan''') yn wlad sy'n cynnwys 6,852 o ynysoedd yn [[Dwyrain Asia|nwyrain Asia]]; y 4 mwyaffwyaf ydyyw [[Honshu]], [[Hokkaido]], [[Kyushu]], a [[Shikoku]]. Fe'i hamgylchynnir gan y [[Cefnfor Tawel]] (''Taiheiyō''), Setonaikai a [[Môr Japan]] (''Nihonkai''). Gorwedda i'r de-ddwyrain o [[Rwsia]], i'r dwyrain o [[Tseina]] a [[Corea|Chorea]] ac i'r gogledd-ddwyrain o ynys [[Taiwan]].
 
==Geirdarddiad==
[[Ecsonym]] yw'r gair ''Japan'' a ddatblygodd trwy lwybrau masnach cynnar, yn debygol iawn o ynganiad [[Tseiniaidd Wu]] neu [[Mandarin]] cynnar o'r gair gwreiddiol Japaneg. Yr enw Japaneg ar y wlad yw ''Nihon'', neu yn llai aml defnyddir yr hen enw ''Nippon''. Mae gan y ddwyddau enw yr un ystyr sef "tarddiad yr haul", a chaiff y ddwyddau eu hysgrifennu gan ddefnyddio'r ddau [[kanji]] '''日本'''. Ystyr y kanji cyntaf 日 (''Ni-'') yw dydd neu haul; ystyr yr ail 本 (''-hon'') yw gwraidd, tarddiad neu [[llyfr|lyfr]].
 
== Dinasoedd ==
Prifddinas Siapan yw [[Tokyo]] (''Tōkyō''), canolbwynt gwleidyddolwleidyddol ac economaidd y wlad. Ger Tokyo, mae dinas fawr [[Yokohama]] ynghyd aâ rhannau helaeth o daleithiau cyfagos yn ffurfio i greu [[Ardal Tokyo Fwyaf]], un o ardaloedd dinesig mwyaf poblog y byd gyda phoblogaeth o tua 36 miliwn yn 2010 <ref>http://esa.un.org/unup/p2k0data.asp</ref>. Dinasoedd mawr eraill Japan yw [[Osaka]], [[Nagoya]], [[Sapporo]], [[Kobe]], [[Kyoto]], [[Fukuoka]], [[Kawasaki, Kanagawa|Kawasaki]] a [[Saitama]].
 
== Daearyddiaeth ==
{{Prif|Daearyddiaeth Japan}}
 
Mae bron i 7,000 o ynysoedd yn Japan, ond yr ynys fwyaf o ran maint a phoblogaeth yw [[Honshū]] sydd yn ymestyn ar hyd ganolbarth y wlad. Mae tair ynys arall nodweddol o ran maint a phoblogaeth - [[Hokkaidō]] yn y gogledd, [[Kyūshū]] yn y de-orllewin a [[Shikoku]] yn y de. Mae Japan yn wlad fynyddig ac ychydig o wastadeddau sydd i'w cael sydd yn addas i'w fywtrigiannu, sef y rheswm amdros y dwysedd poblogaeth uchel. Y copa uchaf yw [[Mynydd Fuji]] (富士山 Fuji-san) (3776m).
 
Gan fod Japan yn rhan o'r [[Cylch Tân]] (y gadwyn o [[llosgfynydd|losgfynyddoedd]] o gwmpas y [[Cefnfor Tawel]]) ceir llawer o [[llosgfynydd|losgfynyddoedd]], [[daeargryn]]feydd a [[ffynnon poeth|ffynhonnau poeth]] yn y wlad.
Llinell 66:
{{Prif|Gwleidyddiaeth Japan}}
 
Mae Japan yn [[deyrnas seneddol]]. Ceir ''Tenno'' (天皇[[Ymerawdwr]]) a [[senedd]], system tebygdebyg iawn i'r hyn sydd ym Mhrydain.
 
[[Shinzo Abe]] o'r Blaid Ddemocrataidd Ryddfrydol (neu'r LDP) ydy [[Prif Weinidog Japan]] ers Rhagfyr 2012.
Llinell 72:
== Celf ==
===Y celfyddydau gweledol===
Tarddodd [[anime]] yn Japan, math o animeiddio gyda chryn ddylanwad [[manga]] arno. Ceir ''genre'' unigryw a marchnad enfawr iddoar ei gyfer ar ffurf gemau fideo hefyd, sydd wedi bod o gwmpas ers y 1980au.<ref>{{cite web |archiveurl=http://94.23.146.173/ficheros/c46b765443281b81f03f065d35b83111.pdf |url=http://uk.gamespot.com/gamespot/features/video/hov/index.html |title= ''The History of Video Games'' |first=Leonard|last=Herman|coauthors=Horwitz, Jer; Kent, Steve; Miller, Skyler|publisher=[[GameSpot]]|year=2002 |archivedate=3 Chwefror 2014|accessdate=1 Ebrill 2007}}</ref>
 
=== Cerddoriaeth ===
Mae cerddoriaeth Japan yn amrywiol iawn, ac yn adlewyrchu'r hen a'r newydd; ceir llawer o hen offerynau fel y [[koto]] synsy'n mynd nôlyn ôl i'r 9fed a'r 10fed ganrif. Mae canu gwerin yn mynd nol i'r 17fed canrif. Dau o'u cyfansoddwr modern gora nhw yw [[Toru Takemitsu]] a [[Rentarō Taki]]. Ers yr [[Ail Ryfel Byd]] mae cerddoriaeth America ac Ewrop wedi dylanwadu'n fawr ac mae [[carioci]]'n bwysig iawn ganddynt.
 
== Economi ==
Yn 2009 Japan oedd ail economi mwyaffwyaf y byd ar ôl yr [[Unol Daleithiau]]. Mae [[banc]]io, [[yswiriant]], [[eiddo diriaethol]], [[masnach]], [[Trafnidiaeth yn Japan|trafnidiaeth,]], [[telathrebu]] ac [[adeiladwaith]] i gyd yn ddiwydiannau mawr.<ref>[http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c06cont.htm er 6 Manufacturing and Construction], Statistical Handbook of Japan, Ministry of Internal Affairs and Communications</ref> Mae gan Japan gynhwysedd sylweddol i gynhyrchu ar raddfa fawr, ac mae'n gartref i nifer o ddatblygiadau a newyddbethau technogol yn y meysydd [[moduro]], [[electroneg]], [[offer peiriannau]], [[haearn]] a [[metel]]au anfferrus, [[llong]]au, [[sylwedd cemegol|sylweddau cemegol]], [[tecstiliau]] a [[bwyd wedi eu prosesu]].
 
Mae'r [[sector gwasanaethau]] yn cyfri fel dros dri chwarter o'i [[CMC]], llawer mwy nac [[amaethyddiaeth]] a [[gwneuthuriaeth]]. Gan fod prinder o [[adnodd]]au yn y wlad, mae'n rhaid mewnforio deunyddiau crai a mwynau fel olew a haearn. Mae'r wlad yn allforio cynhyrchion technologol, er enghraifft, ceir neu gynhyrchion trydanol a chemegol.