Fersiwn yn ôl 19:42, 21 Medi 2007 golygu Anatiomaros (sgwrs \| cyfraniadau) Awto-batrolwyr 86,744 golygiad B →‎Ffynnonellau ← Cymharer â'r fersiwn gynt		Fersiwn yn ôl 17:07, 22 Medi 2007 golygu dadwneud Anatiomaros (sgwrs \| cyfraniadau) Awto-batrolwyr 86,744 golygiad ehangu Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Llinell 4: [[Elfael Uwch Mynydd]], ac [[Elfael Is Mynydd]]. Mae canolfannau gwleidyddol Elfael yn anhysbys, ond roedd Elfael ym meddiant disgynyddion [[Elystan Glodrydd]], hendaid i'r pumed o [[Llwythau Brenhinol Cymru\|Lwythau Brenhinol Cymru]]. Mae'n bosibl felly fod Elfael yn fân deyrnas neu is-deyrnas yn yr [[Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru\|Oesoedd Canol Cynnar]]. Ymddengys fod Elfael wedi mwynhau cryn elfen o annibyniaeth fel arglwyddiaeth leol hyd cyfnod y [[Normaniaid]]. Yn y [[1070au]] a'r [[1080au]] dioddefodd ymosodiadau gan yr arglwyddi Normanaidd. Erbyn chwarter olaf y [[12fed ganrif]] roedd Elfael wedi dod dan ddylanwad yr [[Arglwydd Rhys]] trwy briodasau brenhinol. Yn [[1276]] daeth i feddiant y [[Normaniaid\|Normaniad]] [[Ralph Tony]] ac yna trwy ddisgynyddion yr arglwydd hwnnw i feddiant [[Iarll Warwick\|Ieirll Warwick]]. Codwyd [[castell mwnt a beili\|castell Normanaidd]] yn [[Llanfair Castell Paun]] a fu un o gaerau pwusicaf [[y Mers]].▼ Canolfan grefyddol ac eglwysig Elfael oedd [[Glascwm]], lle sefydlwyd [[clas]] gan [[Dewi Sant]] neu un o'i ddisgyblion. ==Hanes== ▲Mae canolfannau gwleidyddol Elfael yn anhysbys, ond roedd Elfael ym meddiant disgynyddion [[Elystan Glodrydd]], hendaid i'r pumed o [[Llwythau Brenhinol Cymru\|Lwythau Brenhinol Cymru]]. Mae'n bosibl felly fod Elfael yn fân deyrnas neu is-deyrnas yn yr [[Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru\|Oesoedd Canol Cynnar]]. Ymddengys fod Elfael wedi mwynhau cryn elfen o annibyniaeth fel arglwyddiaeth leol hyd cyfnod y [[Normaniaid]]. Yn y [[1070au]] a'r [[1080au]] dioddefodd ymosodiadau gan yr arglwyddi Normanaidd. Erbyn chwarter olaf y [[12fed ganrif]] roedd Elfael wedi dod dan ddylanwad yr [[Arglwydd Rhys]] trwy briodasau brenhinol. Yn [[1276]] daeth i feddiant y [[Normaniaid\|Normaniad]] [[Ralph Tony]] ac yna trwy ddisgynyddion yr arglwydd hwnnw i feddiant [[Iarll Warwick\|Ieirll Warwick]]. Codwyd [[castell mwnt a beili\|castell Normanaidd]] yn [[Llanfair Castell Paun]] a fu un o gaerau pwusicaf [[y Mers]]. Yn y [[1070au]] a'r [[1080au]] dioddefodd ymosodiadau gan yr arglwyddi Normanaidd. Erbyn chwarter olaf y [[12fed ganrif]] roedd Elfael wedi dod dan ddylanwad yr [[Arglwydd Rhys]] trwy briodasau brenhinol. Erbyn [[1248]] daethai [[Elfael Uwch Mynydd]] i feddiant yr arglwydd [[Owain ap Maredudd]]. Yn [[1260]] daeth Owain i deyrngarwch [[Llywelyn ap Gruffudd]], a oedd yn ymestyn ei awdurdod yn y rhan honno o'r wlad, ond arosodd cwmwd [[Elfael Is Mynydd]] ym meddiant y teulu Normanaidd de Toni. Ond erbyn [[1263]] roedd deiliad Cymreig de Toni wedi troi at Lywelyn hefyd. Llwyddodd Llywelyn, fel [[Tywysog Cymru]], i ddal ei awdurdod yn yr ardal tan [[1276]]. Yn 1276, fel rhan o [[Cytundeb Trefaldwyn\|Gytundeb Trefaldwyn]], daeth i feddiant y [[Normaniaid\|Normaniad]] [[Ralph de Toni]] ac yna trwy ddisgynyddion yr arglwydd hwnnw i feddiant [[Iarll Warwick\|Ieirll Warwick]]. Codwyd [[castell mwnt a beili\|castell Normanaidd]] yn [[Llanfair Castell Paun]] a fu un o gaerau pwysicaf [[y Mers]]. ==Ffynonnellau== John Davies, ''Hanes Cymru'' (Llundain, 1990). D.g. Elfael. J. E. Lloyd, ''A History of Wales...'' (Longmans, 3ydd arg., 1939) *J. Beverley Smith, ''Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru'' (Caerdydd, 1986). Td. 122 ''et passim''. [[Categori:Cantrefi Cymru]]

Elfael: Gwahaniaeth rhwng fersiynau