Wicipedia

Rasel Ockham: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
B Symudodd Adam y dudalen Rasel Occam i Rasel Ockham
Dim crynodeb golygu
Llinell 1:
<span>Egwyddor [[athroniaeth|athronyddol]] yw '''rasel OccamOckham'''. sy'n dal taw'r ddamcaniaeth neu esboniad symlaf yw'r ddamcaniaeth neu esboniad tebycaf, a gorau po leiaf y nifer o ragdybiaethau. Mae'r cysyniad yn tynnu ar agweddau [[enwoliaeth]] a [[rhydwythiaeth]]. Mae rasel OccamOckham yn arbennig o bwysig yn [[athroniaeth y gwyddorau]].</span>
 
== Hanes ==
Llinell 5:
* ''Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem.''<ref name="Britannica" />
Yn Gymraeg:
* ''Ni ddylid defnyddiolluosi mwyendidau oheb bethaufod nag sydd eu hangenangen.''
Felly, os oes sawl esboniad posib, mae'n debyg taw'r un sy'n defnyddio'r lleiaf o ragdybiaethau yw'r ateb cywir. Mae rasel OccamOckham ond yn berthnasol os yw'r dewis syml a'r dewis cymhleth yn gywerth. Os oes ddamcaniaeth gymhleth sy'n egluro'r sefyllfa'n well na'r ddamcaniaeth syml, yna'r un cymhleth sy'n debycaf o fod yn gywir.
 
[[Trosiad]] yw'r "[[Ellyn|rasel]]" yn enw'r egwyddor: mae rasel OccamOckham yn cael gwared ag esboniadau diangen megis rasel yn siafo blew.<ref>{{cite web|url=http://wordsmith.org/words/ockhams_razor.html|title=A.Word.A.Day - Ockham's razor|author=Anu Garg|date=17 May 2010|accessdate=30 October 2011}}</ref>
 
== Syniadau eraill ==
Er i rasel OccamOckham gyfeirio at "endidau" (''entia''), esboniadau neu ddamcaniaethau yw gwir destun yr egwyddor. Aeth athronwyr eraill ati i osod yr un syniad mewn geiriau cywirach:
* "Fel rheol dda, rydym yn esbonio'r ffenomenau yn ôl y ddamcaniaeth symlaf bosib." [[Ptolemi]].<ref name="Franklin">{{cite book|author=Franklin, James|year=2001|title=The science of conjecture: evidence and probability before Pascal|publisher=The Johns Hopkins University Press}}</ref> Gosododd Ptolemi felly'r egwyddor hon cyn i William o Ockham ei wneud.<ref>[//simple.wikipedia.org/wiki/Ptolemy Ptolemy] was a Greek who (probably) lived and worked in [//simple.wikipedia.org/wiki/Alexandria Alexandria], from about 85 to 165 AD. </ref> Yn ogystal, ni chanfodir union eiriad tybieig Ockham yn ei weithiau sy'n goroesi.<ref>Crombie A.C. 1959. </ref>
* "Na ddylem derbyn unrhyw achosion i bethau naturiol ar wahân i'r rhai sy'n wir ac yn ddigonol i'w hesbonio. Gan hynny, mae'n rhaid inni briodoli'r un achosion i'r un effeithiau naturiol." [[Isaac Newton]].<ref name="Hawking">{{Cite book|title=On the shoulders of giants|author=Stephen|last=Hawking|authorlink=Stephen Hawking|url=http://books.google.com/?id=0eRZr_HK0LgC&pg=PA731|page=731|isbn=0-7624-1698-X|year=2003|publisher=Running Press}}</ref>
* "Pa bryd bynnag mae'n bosib, rhowch dehongliad ar sail endidau hysbys yn lle casgliadau sy'n seiliedig ar endidau anhysbys." [[Bertrand Russell]].<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/logical-construction/ Stanford Encyclopedia of Philosophy, 'Logical construction']</ref>
Defnyddir rasel OccamOckham fel rheol gyffredinol gan wyddonwyr.<ref name="fn_(100)">Hugh G. Gauch 2003. </ref><ref name="fn_(101)">Hoffmann, Roald ''et al'' 1997. </ref><ref name="fn_(109)">{{citation|date=2004, 2010|author=Alan Baker|chapter=Simplicity|title=Stanford Encyclopedia of Philosophy|chapter-url=http://plato.stanford.edu/entries/simplicity/|publisher=Stanford University|place=California|issn=1095-5054|accessdate=25 July 2012}}</ref><ref name="fn_(110)">{{citation|date=2008|author=Courtney A & M|title=Comments regarding "On the Nature Of Science"|url=http://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/0812/0812.4932.pdf|journal=Physics in Canada|volume=64|issue=3|pages=7-8|accessdate=1 August 2012}}</ref><ref name="fn_(111)">Gernert, Dieter 2007. </ref><ref name="fn_(112)">Elliott Sober 1994. </ref>
 
== Yr egwyddor ar waith ==
Llinell 21:
# Chwythu'r gwynt â'u codant o'r gwraidd.
# Cafodd un goeden ei tharo gan feteorit, y goeden arall ei daro gan feteorit hollol wahanol, ac yna wnaeth y ddau faen wrthdaro a chwalu ei gilydd yn ddarnau mân. Dim ond y ddau goeden gwympedig sydd ar ôl.<ref>{{Cite book}}</ref>
Er bod y ddau gynnig i egluro'r sefyllfa yn bosibl, mae'r ail esboniad yn gofyn am nifer o amodau annhebygol iawn. Gormod o ragdybiaethau sy'n diystyru theori'r meteoritau felly. Yn ôl rasel OccamOckham, cafodd y coed eu dymchwel gan y gwynt oherwydd dyna'r esboniad symlaf.
 
Mae rasel OccamOckham hefyd o bwys ym maes [[meddygaeth]]. Pan bo nifer o esboniadau am [[Symptom|symptomau]], y [[Diagnosis meddygol|diagnosis]] symlaf yw'r un i brofi'n gyntaf. Er enghraifft, os oes gan blentyn drwyn sy'n diferu, mae'n debyg taw [[annwyd]] ac nid nam geni prin sydd ganddo. Dywedir i fyfyrwyr meddygol yn aml: "Pan eich bod yn clywed curo'r carnau, meddyliwch am geffyl ac nid sebra".<ref>{{Cite book}}</ref>
 
== Gweler hefyd ==
* [[Rhesymoliaeth]]<br>
* [[Synnwyr cyffredin]]
 
== Cyfeiriadau ==
{{reflist}}
 
[[Categori:Trosiadau]]▼
[[Categori:Athroniaeth y gwyddorau]]
[[Categori:Gwyddorau cymdeithas]]
▲[[Categori:Trosiadau]]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Rasel_Ockham"