Bragod: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[Deuawd]] a ffurfiwyd yn 1999 gan Robert Evans ([[crwth]], lyra a llais) a Mary-Anne Roberts (llais) ydy '''Bragod'''. Ystyr ‘bragod’'bragod' yw diod a geir wrth eplesu [[cwrw]] â [[mêl]] neu [[perlysieuyn|berlysiau]].

Magwyd Robert Evans yng ngogledd [[Ceredigion]]; dechreuodd astudio cerddoriaeth [[Yr Oesoedd Canol|ganoloesol]] Gymreig ynghanol y [[1970au]], a datblygodd yrfa fel gwneuthurwr [[telyn]]au hanesyddol. Mae Mary-Anne Roberts yn hanu o [[Trinidad a Thobago|Drinidad a Thobago]], ac mae ganddi ddiddordeb arbennig yn nhraddodiadau carnifal Trinidad. Bu’rBu'r ddau hefyd yn aelodau o’ro'r grŵp ''Lyrae Cambrenses'' gyda William Taylor, arbenigwr ar ganu’rganu'r delyn hanesyddol.

Prif nod Bragod yw perfformio [[cerddoriaeth Gymreig]] a [[Barddoniaeth#Barddoniaeth_Gymraeg|barddoniaeth Gymraeg]] o’ro'r cyfnod cyn c.1600, gan ailgyfuno traddodiadau [[cerdd dafod]] a [[cerdd dant|cherdd dant]]. Yn ogystal â defnyddio cyrchddull hanesyddol i archwilio cerddoriaeth a barddoniaeth y cyfnod, mae Robert Evans wedi datblygu technegau crwth a lyra ar sail ysgrifau hynafol o Gymru ac Ewrop. Daw seiliau iaith gerddorol y grŵp yn bennaf o’ro'r gerddoriaeth a nodir yn llawysgrif telyn [[Robert ap Huw|Robert ap Huw]] (c.1580–1665) ([[Llyfrgell Brydeinig|Y Llyfrgell Brydeinig]], Llawysgrif Add. 14905). Cofnodwyd y gerddoriaeth ar ffurf tablun tua 1613 ond mae’nmae'n adlewyrchu traddodiad barddol hŷn. Cynhwysa gorff o gerddoriaeth telyn sy’nsy'n unigryw yn [[Ewrop]], ac mae’nmae'n cyfateb i draethodau canoloesol Cymraeg sy’nsy'n disgrifio [[Pedwar mesur ar hugain]] Cerdd Dant. Addasodd Robert Evans gerddoriaeth telyn llawysgrif Robert ap Huw er mwyn ei chanu ar y [[crwth]], yn ogystal â chreu cerddoriaeth newydd ar sail y mesurau, y cyweiriau (h.y. y tiwniadau moddau) a’ra'r addurniadau a nodir ynddi.

Mae sain y crwth yn gyfoethog mewn harmonigau, yn enwedig pan y’iy'i cenir mewn tonyddiaeth hanesyddol. Mewn ymateb i ddisgrifiad Seisnig o’ro'r [[16g]] sy’nsy'n cymharu llais Cymro gyda’igyda'i delyn i suo [[gwenynen]] (''the hussyng of a homble be''), datblygodd Mary-Anne Roberts sain llais unigryw er mwyn pwysleisio’rpwysleisio'r cyseiniannau a geir wrth i’ri'r crwth a’ra'r llais gydseinio.

Yn ogystal ag ymchwilio a pherfformio’npherfformio'n fyw, mae Bragod wedi rhyddhau tri [[crynoddisg|chrynoddisg]]. Mae’rMae'r ddau gyntaf yn cynnwys cymysgedd o eitemau amrywiol: caneuon traddodiadol Cymraeg ochr yn ochr ag alawon poblogaidd o’ro'r 16g, cân Nadolig o Drinidad a gosodiadau o’ro'r [[Hengerdd]]. Yn fwy diweddar aethpwyd ati i ddehongli cerddi hirach. Ar 'Kaingk' (BRA, 2004), ceir perfformiad o ‘Ystorya'Ystorya Trystan’Trystan', cerdd [[Arthur]]aidd sy’nsy'n dyddio’ndyddio'n rhannol o’ro'r [[12g]] ac yn rhannol o’ro'r 14–15g Ar gyfer hon, cyfansoddwyd alaw newydd syml uwchben amrywiad ar y mesur cerdd dant 'makymwn hir'. Perfformiadau estynedig o gerddi canoleosol yn unig a geir ar Llatai (BRA, 2013), eu trydydd cryno-ddisg: gosodiadau o ddwy gerdd gan Dafydd ap Gwilym (‘Yr'Yr Wylan’Wylan' ac ‘Offeren'Offeren y Llwyn’Llwyn') ac ‘Ymddiddan'Ymddiddan Arthur a’ra'r Eryr’Eryr', cerdd hir anhysbys o’ro'r 12g.

I’rI'r rhan fwyaf o grwpiau sy’nsy'n perfformio cerddoriaeth orllewinol o’ro'r cyfnodau cynnar, mae’rmae'r testun cerddorol gan amlaf yn orffenedig ac wedi’iwedi'i nodi’nnodi'n gyfan. Ond ar wahân i gynnwys llawysgrif Robert ap Huw, cymharol brin yw’ryw'r deunydd cerddorol cynhenid Gymreig y gellir ei bridoli i’ri'r cyfnod cyn 1600. Felly er mwyn perfformio cerddoriaeth Gymreig o’ro'r Oesoedd Canol, mae aelodau Bragod yn creu rhannau sylweddol o’uo'u deunydd cerddorol o’ro'r newydd, gan ddefnyddio cerddoriaeth ganoloesol frodorol fel sail, a damcaniaeth gerddorol Gymreig ac Ewropeaidd fel canllawiau. Wrth gyfuno cerdd dant a cherdd dafod, ail-greu technegau offerynnol a datblygu byd sain amgen trwy ddefnydd heriol o’ro'r llais, mae Bragod felly’nfelly'n cyfuno cyrchddull hanesyddol gydag agweddau arbrofol.