Rhyfeloedd y Rhosynnau: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
ehangu: Y ddwy ochr |
B clean up |
||
Llinell 1:
[[Delwedd:Lancashire rose.svg|bawd|200px|Rhosyn Swydd Gaerhirfryn]]
[[Delwedd:Yorkshire rose.svg|bawd|200px|Rhosyn Swydd Efrog]]
Roedd '''Rhyfeloedd y Rhosynnau''' ('''Rhyfel y Rhos''', yn ôl yr hanesydd John Davies<ref name="ReferenceA">''Hanes Cymru''; cyhoeddiad Penguin; 2009; tud 206)</ref>) yn gyfres o ryfeloedd a ymladdwyd o dros 30 mlynedd ([[1455]] i [[1485]]) rhwng cefnogwyr Teulu'r [[Lancastriaid]] a Theulu'r [[Iorciaid]]. Fe'i gelwir yn "Rhyfeloedd y Rhosynnau" am fod y [[rhosyn]] coch yn cynrychioli Lancaster a'r rhosyn gwyn yn cynrychioli Iorc. Y wobr fawr yn y rhyfeloedd hyn oedd [[Coron Lloegr]]. Er eu bod yn rhyfel cartref Seisnig ar un ystyr roedd yn anorfod fod Cymru'n cael ei thynnu i mewn iddynt. Er y gelwir y cyfnod hwn yn "Rhyfeloedd y Rhosynnau", ychydig o ymladd a fu mewn gwirionedd - tua 13 wythnos i gyd gyda chyfanswm o 12 brwydr.
Yn ôl John Davies, y pwysicaf o'r brwydrau a ymladdwyd oedd [[Brwydr Wakefield]] (1460) lle lladdwyd dug York, [[Brwydr Mortimer's Cross]] ([[1461]]) (brwydr rhwng dwy fyddin o Gymry, mewn gwirionedd) gan i'w fab ddyrchafu ei hun yn Edward IV, [[Brwydr Banbury]] (1469) a arweiniodd at ailorseddu Harri VI a [[Brwydr Tewkesbury]] (1471) oedd yn allweddol i ailorseddu Edward IV, ac wrth gwrs Brwydr Bosworth.
Llinell 10:
Er na fu brwydrau o bwys yng [[Cymru|Nghymru]], yr oedd Cymru'n ffynhonnell bwysig o filwyr i'r ddwy blaid. Y ddau arweinydd pwysicaf yng Nghymru oedd y ddau [[Iarll Penfro]], [[Siaspar Tudur]] dros y Lancastriaid a [[William Herbert]] dros yr Iorciaid. Yn ddiweddarach yr oedd gan Syr [[Rhys ap Thomas]] ran bwysig mewn codi milwyr i Harri Tudur yng Nghymru cyn [[brwydr Bosworth]]. Tueddai'r rhan fwyaf o'r [[Cymry]] i ochri â phlaid y [[Lancastriaid]] yn erbyn yr [[Iorciaid]], ond yr oedd hefyd gryn gefnogaeth i'r Iorciaid. Roedd [[Guto'r Glyn]] er enghraifft yn blediwr selog i'r Iorciaid a bu'n fyw drwy gyfnod y rhyfeloedd.<ref>[http://www.gutorglyn.net/gutoswales/cy/ygad-rhyfelrhos.php gutorglyn.net;] adalwyd 4 Chwefror 2017.</ref> Ym [[Brwydr Mortimer's Cross|Mrwydr Mortimer's Cross]] yr oedd llawer o Gymry yn y ddwy fyddin, ac wedi i'r Iorciaid ennill y dydd, dienyddiwyd [[Owain Tudur]]. Bu farw Tywysog Cymru, [[Edward o San Steffan]], ym [[Brwydr Tewkesbury|Mrwydr Tewkesbury]] ar 4 Mai 1471.
Brwydr rhwng dwy fyddin o Gymry oedd Brwydr Mortimer's Cross ([[1461]]), ac roedd treuan milwyr Harri yn Gymry yn ôl John Davies.<ref
Yn [[Aberhonddu]] y cododd dug Buckingham faner gwrthryfel, o bosib, i hybu achos Harri Tudur, a oedd yn [[Llydaw]], ond ni chafodd gefnogaeth y Cymry, ac o fewn mis fe'i dienyddiwyd. [[William Stanley (Brwydr Bosworth)|William Stanley]] oedd gŵr grymusaf gogledd Cymru a [[Rhys ap Thomas]] (ŵyr [[Gruffudd ap Nicolas]] a Lancastriaid o fri) yn y De.
Llinell 24:
:A Gwladus Du galw dy stil.
Cofiai'r Cymry, hefyd, fod sawl un o'r Mortimeriaid wedi cefnogi [[Owain Glyn
===Lancastriaid===
Llinell 51:
{{comin|Category:Wars of the Roses|Rhyfeloedd y Rhosynnau}}
{{eginyn hanes}}▼
[[Categori:Rhyfeloedd y Rhosynnau| ]]
Llinell 57 ⟶ 59:
[[Categori:Hanes milwrol Lloegr]]
[[Categori:Rhyfeloedd y 15fed ganrif|Rhosynnau]]
▲{{eginyn hanes}}
|