Coleg yr Iesu, Rhydychen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →‎yr 17eg ganrif: canrifoedd a Delweddau using AWB
B clean up
Llinell 1:
 
{| class="toccolours" style="float: right; margin: 0 0 0.5em 1em; width: 25em; font-size: 90%;" cellspacing="3"
|-
Llinell 55 ⟶ 54:
 
===yr 17eg ganrif===
[[Image:Thelwall memorial.jpg|bawd|160px|Cofeb i Syr Eubule Thelwall, 1630, yng [[Coleg yr Iesu, Rhydychen|Ngholeg yr Iesu]], [[Rhydychen]].]]
 
Daeth rhoddion mwy sylweddol i’r coleg yn yr [[17eg ganrif|ail ganrif ar bymtheg]], y pennaf oedd rhodd o £5,000 gan Brifathro'r coleg: [[Eubule Thelwall]] o [[Rhuthun|Ruthun]], prifathro 1621-1630, er mwyn codi capel, neuadd a llyfrgell. Gadawodd Herbert Westfaling, Esgob [[Henffordd]], ddigon o arian i sefydlu dau gymrawd ac ysgoloriaeth (er iddo roi'r amod "''my kindred shallbe always preferred before anie others''").<ref>{{ODNBweb|id=29111|first=Martin E.|last=Speight|title=Westfaling, Herbert (1531/2–1602)}}</ref> Bu'n rhaid dymchwel y llyfrgell dan brifathrawiaeth Francis Mansell (1630-49), a adeiladodd hefyd ddwy risfa ychwanegol er mwyn denu meibion bonedd Cymru i’r coleg.
 
[[Leoline Jenkins|Leoline (Llywelyn) Jenkins]], prifathro 1661-73, a sicrhaodd ffyniant tymor hir y coleg, wrth iddo adael ar ei farwolaeth ym [[1685]] ystadau sylweddol a alluogodd sefydlu, a llenwi, nifer helaeth o gymrodoriaethau ac ysgoloriaethau .<ref>http://www.jesus.ox.ac.uk/history/benefactors.php ''Benefactors of Jesus College''. Date of access 29 June 2006.</ref>
 
[[Image:Jesus Chapel East.jpg|bawd|chwith|160px|Y Capel.]]
Llinell 66 ⟶ 65:
Ym [[1974]], bu’r coleg ymysg y grŵp cyntaf o golegau dynion ym [[Prifysgol Rhydychen|Mhrifysgol Rhydychen]] i ganiatáu mynediad i fenywod (ynghyd â [[Coleg Brasenose, Rhydychen|Brasenose]], [[Coleg Wadham, Rhydychen|Wadham]], [[Coleg Hertford, Rhydychen|Hertford]] a [[Coleg Santes Catrin, Rhydychen|Choleg Santes Catrin]]).
 
==Cysylltiadau Cymreig==
 
Mae gan y coleg gysylltiadau cryf â [[Cymru|Chymru]]. Sefydlwyd y coleg ar gais Cymro, Hugh Price, ac fe'i gwelwyd ers y cychwyn fel 'Y Coleg Cymreig' ym [[Prifysgol Rhydychen|Mhrifysgol Rhydychen]]. Dywedir mai'r hanesydd [[David Powel]] oedd y myfyriwr cyntaf i raddio o'r coleg. Cyn sefydlu [[Prifysgol Cymru]], Coleg yr Iesu oedd un o'r prif sefydliadau lle roedd nifer (prin) o Gymry yn cael addysg uwch, ond gwaniodd y cysylltiad dros amser. Ym [[1637]], allan o 86 o fyfyrwyr ar y llyfrau, cofnodir cartref 60 ohonynt: 31 o dde Cymru, 13 o ogledd Cymru, 11 o Fynwy a'r [[Gororau]], un o [[Ynysoedd y Sianel]], a dim ond un o [[Lloegr|Loegr]]. Erbyn [[1895]] roedd y Cymry yn dal i fod yn y mwyafrif gyda 18 allan o 27 o newydd-ddyfodiaid â chymhwyster o Gymru.
 
Hyd at [[1859]] roedd statudau'r Coleg yn neilltuo bron y cyfan o'r cymrodoriaethau i Gymry, ond bu diwygiad yn y flwyddyn honno yn lleihau'r nifer oedd ar gael i Gymry yn unig i hanner y cymrodoriaethau.
 
Roedd y rhan helaeth o'r prif gymeriadau yn ei hanes, a bron pob un Prifathro, yn Gymry. Yn sgîl y cysylltiadau hyn, roedd rhan helaeth o waddolion y coleg hefyd yng Nghymru; dywedwyd ar un adeg mai Coleg yr Iesu oedd y tirfeddiannwr mwyaf yng Nghymru oll heblaw'r [[Ystad y Goron|Goron]].