Asturias: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Mae '''Tywysogaeth Asturias''' ([[Sbaeneg]] ''Principado de Asturias'', [[Astwrieg]] ''Principáu d'Asturies'' neu ''Asturies'') yn un o gymunedau ymreolaethol [[Sbaen]]. Daw'r enw o dylwyth yr Astures, brodorion yr ardal yn ystod [[Oes yr Haearn]], enw a fabwysiadwyd gan y [[Rhufeiniaid]] ar gyfer holl drigolion gogledd-orllewin y penrhyn [[Iberia|Iberaidd]].

O dan y drefn Sbaenaidd, mae Asturias hefyd yn dalaith gyda'i ffiniau'n cydredeg â ffiniau'r gymuned. I'r gogledd mae [[Bae Vizcaya]], i'r de [[León]], i'r dwyrain [[Cantábria]] ac i'r gorllewin, [[Galicia]]. Mae iddi arwynebedd o ychydig dros 10,600  km² - a'i hyd oddeutu 330km330 km o'r dwyrain i'r gorllewin, a dim ond 130km130 km o'r de i'r gogledd. Mae'n ardal fynyddig ac arfordirol; [[Calchfaen|carreg galch]] yw creigiau'r dwyrain a'r canolbarth, gyda [[llechen|llechi]] yn y gorllewin.

Mae mynyddoedd y de'n ffinio ag ucheldir canol [[Sbaen]], mae sawl cadwyn o'r Cordillera Cantábrica, y mynyddoedd sy'n croesi gogledd Sbaen o'r dwyrain i'r gorllewin. Yr uchaf oll yw'r [[Picos de Europa]], yn nwyrain Asturias, lle mae dros 200 o gopaon dros 2000m. Amgylchedd karst sydd yno: afonydd tanddaearol, pyllau dwfn iawn, creigiau gydag ôl y dŵr yn stribedi arnyn nhw.

Oherwydd y tirlun a'r hinsawdd [[Iwerydd]] mae llawer o afonydd, y mwyafrif yn fyr. Y mwyaf yw'r Nalon (129km129 km), prif afon cymoedd y glo. Ceir tair afon sy'n nodedig am [[eog]] a [[sewin]]: y Sella, yr Eo ar y ffin gyda Galicia, a'r Deva ar y ffin gyda Cantábria.

[[Carst]] (lle mae'r dirwedd wedi'i ffurfio o ganlyniad i ddŵr yn ymdoddi ar greigwely carbonad) yw ei harfordir dwyreiniol, ac mae'r clogwyni'n bigog. Yn y gorllewin ceir mwy o dywod a cherrig meddal. Mae'r traethau ar y cyfan yn fach, ar wahân i rai lle mae afon a gwaith pobl wedi ffurfio bae eang, e.e. [[Gijón]], [[Ribadesella]].

Y prif ddinasoedd yw [[Gijón]] (neu yn [[Astwreg]]: 'Xixón') lle roedd poblogaeth o tua 271,039 yn 2004, y brifddinas [[Oviedo]] (Astwreg: Uviéu; poblogaeth 209,495) ac [[Avilés]] (poblogaeth 83,899). Mae cyfanswm y boblogaeth ychydig dros filiwn, ond mae'n tueddu i ostwng, gyda diboblogi yn broblem yng nghefn gwlad. Mae trwch y boblogaeth yn byw yn y canolbarth, yn y dinasoedd a'r cymoedd glofaol, neu cyn-lofaol. Yma mae diwydiant trwm yn dal ei le, gyda gwaith dur Arcelor-Mittal yn dal yn gryf. Yn y dwyrain a'r gorllewin: amaeth, coedwigaeth, pysgota a thwristiaeth sy'n bwysig.

Yr iaith swyddogol yw [[Sbaeneg]], ond mae rhywfaint o statws i'r iaith [[Astwrieg]] dan y ddeddf.