Difodiant: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →Statws IUCN 3.1: canrifoedd a Delweddau, replaced: [[File: → [[Delwedd: (2) using AWB |
B clean up |
||
Llinell 1:
'''Difodiant''' yw diwedd bywyd [[organeb byw]], grwp o organebau byw (tacson) neu [[rhywogaeth|rywogaeth]], fel arfer. Gellir diffinio difodiant o ran amser fel y foment honno pan fo aelod ola'r rhywogaeth yn marw. Defnyddir y term gan fwyaf o fewn [[daeareg]], [[bywydeg]] ac [[ecoleg]]. Ar adegau, ceir hyd i rywogaeth a gredwyd oedd wedi difodi; mae'n ailymddangos, yn dal yn fyw a gelwir hon yn rhywogaeth Lasarus, oherwydd i Lasarus, yn ôl y chwedl atgyfodi.
Cred [[gwyddoniaeth|gwyddonwyr]] fod dros 99% o'r holl rywogaethau sydd erioed wedi byw ar wyneb Daear wedi difodi; mae hyn yn gyfystyr â phum biliwn o rywogaethau.<ref name="StearnsStearns2000">{{cite book |last=Stearns |first=Beverly Peterson |last2=Stearns |first2=S. C. |last3=Stearns |first3=Stephen C. |title=Watching, from the Edge of Extinction |url=https://books.google.com/books?id=0BHeC-tXIB4C&pg=PA1921 |year=2000 |publisher=[[Yale University Press]] |isbn=978-0-300-08469-6|page=1921 |accessdate=2014-12-27 }}</ref><ref name="NYT-20141108-MJN">{{cite news |last=Novacek |first=Michael J. |title=Prehistory’s Brilliant Future |url=http://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html |date=8 November 2014 |work=[[New York Times]] |accessdate=2014-12-25 }}</ref><ref name="Newman">{{cite journal | last1 = Newman | first1 = Mark | year = 1997 | title = ''A model of mass extinction''| url = http://arxiv.org/abs/adap-org/9702003| journal = Journal of Theoretical Biology | volume = 189 | issue = | pages = 235–252 | doi=10.1006/jtbi.1997.0508}}</ref> Mewn cymhariaeth, amcangyfrifir fod rhwng 10 miliwn a 14 miliwn o rywogaethau'n fyw heddiw, gyda dim ond 1.2 miliwn ohonynt wedi eu cofnodi.<ref name="MillerSpoolman2012">{{cite book|author1=G. Miller|author2=Scott Spoolman |title=Environmental Science – Biodiversity Is a Crucial Part of the Earth's Natural Capital |url=https://books.google.com/books?id=NYEJAAAAQBAJ&pg=PA62 |date=2012 |publisher=[[Cengage Learning]] |isbn=1-133-70787-4 |page=62 |accessdate=2014-12-27 }}</ref>
Gellir dweud i raddau fod difodiant yn broses cwbwl naturiol o ran esblygiad. Y ddau reswm mwyaf dros ddifodiant yw: yn gyntaf, amgylchiadau sy'n newid yn sydyn e.e. daeargrynfeydd ysgytwol neu newid tymheredd ac yn ail cystadleuaeth gan rywogaeth arall.<ref name="SahneyBentonFerry2010LinksDiversityVertebrates">{{ cite journal | url=http://rsbl.royalsocietypublishing.org/content/6/4/544.full.pdf+html | author=Sahney, S., Benton, M.J. and Ferry, P.A. | year=2010 | title=Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land | journal=Biology Letters | doi=10.1098/rsbl.2009.1024 | volume = 6 | pages = 544–547 |format=PDF | issue=4 | pmid=20106856 | pmc=2936204}}</ref> Ar gyfartaledd mae rhywogaeth yn difodi wedi 10 miliwn o fodolaeth, er bod yr hyn a elwir yn 'ffosiliau byw' yn parhau am gannoedd o filiynau rhagor o fodolaeth, heb fawr o newid esblygol, morffolegol.<ref name="Newman"
==Statws cadwraeth==
{{Prif|Rhywogaeth mewn perygl}}
[[Statws cadwraeth]] unrhyw rywogaeth yw'r tebygrwydd y gallai'r rhywogaeth honno wynebu difodiant. Y mwyaf adnabyddus o'r rhestri statws cadwraeth yw [[Rhestr Goch yr IUCN]].
Mae categoriau'r IUCN yn cynnwys:
| |||