Dafydd Ddu Eryri: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →‎Gwaith llenyddol: canrifoedd a Delweddau, replaced: 19eg ganrif19g using AWB
Dim crynodeb golygu
Llinell 7:
| dyddiad_geni =1759
| man_geni =[[Waunfawr]], [[Gwynedd]]
| dyddiad_marw =30 Mawrth, 1822
| man_marw =[[Afon Cegin]], ger [[Bangor]]
| achos_marwolaeth =
Llinell 18:
| cyflogwr =
| galwedigaeth =Athro ysgol, bardd
| gweithgar =1790au - 1822
| teitl =
| cyflog =
Llinell 38:
| nodiadau =
}}
Roedd '''David Thomas''', sy'n fwy adnabyddus dan ei [[enw barddol]] '''Dafydd Ddu Eryri''' ([[1759]] - [[30 Mawrth]], [[1822]]) yn [[bardd|fardd]] ac athro beirdd a aned yn [[Waunfawr]] yn yr hen [[Sir Gaernarfon]] ([[Gwynedd]]).
[[Delwedd:Dafydd Du Eryri 01 LB.JPG|bawd|chwith|260px|Llechen ar gartref Dafydd Du yn Waunfawr]]
 
Llinell 44:
Roedd yn fab i wehydd ac ym more ei oes bu yntau'n dilyn yr un alwedigaeth. Cafodd fymryn o addysg elfennol gan glerigwr lleol ac aeth yn athro ysgol lleol yn fuan ar ôl marwolaeth ei dad yn [[1781]]. Daeth yn ffigwr pwysig yn niwylliant ei fro a hybai safonau barddoniaeth a dysgodd lu o feirdd lleol. Treuliodd y rhan olaf o'i oes yn [[Llanrug]].
 
<nowiki/>Bu farw trwy foddi yn [[Afon Cegin]] ar noson ystormus, 30 Mawrth, 1822; cafwyd hyd i'w gorff dranoeth yn ymyl i'r sarn a geisiasai groesi.
 
Fe'i claddwyd ym mynwent [[Llanrug]] a chodwyd cofgolofn yno gan ei gymwynaswr [[Peter Bailey Williams]], person y plwyf, i nodi ei fedd.
Llinell 53:
Er iddo dreulio peth amser yng nghylch y Gwyneddigion ni fedrai ddygymod â [[Radicaliaeth]] y mudiad a syniadau rhyfedd [[William Owen Pughe]] am yr iaith [[Gymraeg]] a'i horgraff. Yn [[1783]] sefydlodd gymdeithasau llenyddol mewn gwahanol rannau o [[Arfon]] i hyrwyddo [[cerdd dafod]] a chodi safonau llenyddol ei fro, gan gynnwys 'Cymdeithas yr Eryron' a fu'n cwrdd yn nhafarn y Bull's Head ym [[Bontnewydd|Mhontnewydd]]. Yn [[1795]] trefnodd eisteddfod ym [[Penmorfa|Mhenmorfa]].
 
Creuodd gylch o ddisgyblion oedd yn cynnwys [[Robert Morris]] '"Robin Ddu Eifionydd'" (c. 1767-18161767–1816), [[Elis Wyn o Wyrfai]] (1827-18951827–1895), [[Griffith Williams (Gutyn Peris)]] (1769-18381769–1838), [[William Williams (Gwilym Peris)]] (1769-18471769–1847), [[Richard Jones (Gwyndaf Eryri)]] (1785-18481785–1848), [[William Edwards (Gwilym Padarn)]] a'i fab [[Griffith Edwards (Gutyn Padarn)]], [[Owen Williams (Owain Gwyrfai)]] o Waunfawr a [[William Ellis Jones (Cawrdaf)]]. Fel "Cywion Dafydd Ddu" yr adnabyddid y beirdd hyn. Er nad oes llawer o lewyrch ar eu gwaith yn ôl safonau beirniadol heddiw bu gan y beirdd lleol hyn, llawer ohonynt yn chwarelwyr neu dyddynwyr, rôl bwysig i chwarae yn cynnal traddodiad yr eisteddfod a rheolau cerdd dafod yn y cymunedau chwarel a dyfodd yn Eryri yn y [[19g]], yn arbennig yn ardaloedd [[Dyffryn Nantlle]] a [[Llanberis]].
 
Ysgrifennwyd y canlynol i nodi ei farwolaeth:<br>
 
<blockquote>''Hon ydyw'r afon, ond nid hwn yw'r dŵr<br /> A foddodd Ddafydd Ddu''.<ref>[http://cylchgronaucymru.llgc.org.uk/browse/viewpage/llgc-id:1386666/llgc-id:1418124/llgc-id:1418137/getText Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion - 1969 (Rhan 1) 1970 Tad Beirdd Eryri : Dafydd Tomos (\'Dafydd Ddu Eryri\') 1759-1822 /] Gwefan y Llyfrgell Genedlaethol.</ref>''</blockquote>
<poem style="margin-left: 5em">
''Hon ydyw'r afon, ond nid hwn yw'r dŵr''
<blockquote>''Hon ydyw'r afon, ond nid hwn yw'r dŵr<br /> A foddodd Ddafydd Ddu''.<ref>[http://cylchgronaucymru.llgc.org.uk/browse/viewpage/llgc-id:1386666/llgc-id:1418124/llgc-id:1418137/getText Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion - 1969 (Rhan 1) 1970 Tad Beirdd Eryri : Dafydd Tomos (\'Dafydd Ddu Eryri\') 1759-18221759–1822 /] Gwefan y Llyfrgell Genedlaethol.</ref>''</blockquote>
</poem>
 
==Cyfeiriadau==
Llinell 63 ⟶ 67:
===Llyfryddiaeth===
*[[Charles Ashton]], ''Hanes Llenyddiaeth Gymreig, o 1650 hyd 1850'' (Lerpwl, 1893)
*[[Bedwyr Lewis Jones]], '"The Literary Awakening in Arfon and Eifionydd'", ''Atlas of Caernarvonshire'' (Caernarfon, 1977)
*D. Ambrose Jones, ''Llenyddiaeth a Llenorion Cymreig y bedwaredd ganrif ar bymtheg'' (Lerpwl, 1922)