Bu cymdeithas [[Gymraeg]] gryf ym mynydd Epynt tan yn gymharol ddiweddar. Roedd yr ardal yn un o gadarnleoedd y [[Cymry]] am ganrifoedd yn wyneb ymosodiadau'r [[Normaniaid]] a [[brenhinoedd a breninesau Lloegr|brenhinoedd Lloegr]].
Cafodd y mynydd ei feddiannu gan y WeinidogaethSwyddfa AmddiffynRyfel ar gyfer ymarfer saethu ac mae rhannau helaeth o'r bryniau ar gau i'r cyhoedd hyd heddiw. MaeCyhoeddwyd Cymreictodbwriad yry ardal,Swyddfa mewn canlyniadRyfel i'rtirfeddiannu a'rMynydd ffermyddEpynt ayn gollwyd1939. trwyEr hynnygwaethaf ymdrechion [[Undeb Cymru Fydd]] i warchod yr ardal a datblygiadrhwystro [[coedwigaethllywodraeth y Deyrnas Unedig|llywodraeth Prydain]], fasnacholmethiant fu. Erbyn mis Mehefin [[1940]], gangwasgarwyd y Comisiwn400 Coedwigaetho Gymry fu'n ffermio ar y llethraumynydd isafa'r saith cwm o'i amgylch ac roedd 16,000 ynhectar arbennigo Fynydd Epynt wedi'u troi'n faes tanio i'r gorllewinFyddin ynBrydeinig. ardalFel y noda [[TirabadJohn Davies (hanesydd)|John Davies]]: "O ganlyniad i weithred y Swyddfa Ryfel, wedisymudwyd edwinoffin y Gymraeg bymtheg cilomedr i'nr sylweddolgorllewin."<ref>John erbynDavies, heddiw''Hanes Cymru'' (Penguin, 1992), tud. 580.</ref>
Mae Cymreictod yr ardal, mewn canlyniad i'r tir a'r ffermydd a gollwyd trwy hynny a datblygiad [[coedwigaeth]] fasnachol gan y [[Comisiwn Coedwigaeth]] ar y llethrau isaf, yn arbennig i'r gorllewin yn ardal [[Tirabad]], wedi edwino'n sylweddol erbyn heddiw.
