William Abraham (Mabon): Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Llywydd cyntaf [[Ffederasiwn Glowyr De Cymru]] ac [[Aelod Seneddol]] y [[Rhondda (etholaeth seneddol)|Rhondda]] oedd '''William Abraham (Mabon)''' ([[14 Mehefin]] [[1842]] - [[14 Mai]] [[1922]]). Bu'n bleidiol iawn i'r Gymraeg a defnyddiodd hi unwaith yn y [[Senedd y Deyrnas Unedig|Senedd]], ond chwarddodd pawb ar ei ben; yna dywedodd wrthynt eu bod wedi chwerthin am ben [[Gweddi'r Arglwydd]].<ref>''Rhywbeth Bob Dydd''; Hafina Clwyd Gwasg Carreg Gwalch (2008).</ref> Ymladdodd i gael cytundeb i bennu cyflogau'r glowyr wedi'i sefydlu ar brisiau a phroffidiau'r diwydiant. Hyrwyddodd ddatblygiad undebaeth llafur yng Nghymru.

Ganed ef yng [[Cwmafan|Nghwmafan]], yn fab4 ydd mab i Thomas a Mary Abraham. Addysgwyd ef yn Ysgol Genedlaethol Cwmafan, gan adael yn ddeg oed, ac yna bu'n gweithio mewn gwaith [[alcam]] ac fel glowr. Yn y [[1860au]] bu am gyfnod yn [[Chile]] yn gweithio yn y gweithfeydd [[copr]] yno. Wedi iddo ddychwelyd i Gymru, yn [[1870]], etholwyd ef yn gynrychiolydd y glowyr a bu'n llywydd y glowyr ar y ''Joint Sliding Scale Association'' o 1875 hyd 1903.

Rhwng 1892 a 1898 byddai'r glowyr yn cael diwrnod o wyliau o'r gwaith ar y dydd Llun cyntaf o bob mis er mwyn cwtogi cynnyrch a sefydlogi cyflogau, a gelwid y diwrnod yma yn "Ddiwrnod Mabon."<ref>[[Y Bywgraffiadur Arlein]]; Llyfrgell Genedlaethol Cymru; adalwyd 14 Mehefin 2017.</ref>

Daeth yn aelod seneddol dros y Rhondda yn 1885, a bu'n cynrychioli Gorllewin Rhondda o 1918 hyd 1922. ArHyd yat dechrau,1906 roedd yn aelod o'r grwp radical [[Plaid Ryddfrydol (DU)|y Blaid Ryddfrydol]], yna'n ddiweddarach yn aelod o'r [[Y Blaid Lafur|Blaid Lafur]] pan ddaeth y blaid honno'n sefydliad annibynnol. Sefydlwyd [[Ffederasiwn Glowyr De Cymru]] yn 1898, gyda Mabon yn llywydd. Pan oedd yn America gofynwyd iddo beth oedd ystyr "MP" ar ôl ei enw; atebodd "Mae'r llythrennau'n golygu 1. Mabon Pentref 2. ''Methodist Preacher 3. Minor's President 4. Member of Parliament 5. Man of Power, more's the pity!"''

Roedd hefyd yn gefnogwr brwd o'r [[Eisteddfod]], a daeth ei enw barddol "Mabon" yn gysylltiedig a'i enw ac yn llysenw iddo. Daeth yn daeth enwog fel arweinydd effeithiol yn eisteddfodau diwedd y [[19g]] a dechrau'r [[20g]]. Roedd ganddo lais tenor clir, a chanai'n aml i'r cynulleidfaoedd.