Lester B. Pearson: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →top: clean up |
ehangu, cat |
||
Llinell 1:
<!--{{Ailgyfeirio|Mike Pearson}}-->
{{Gwybodlen Prif Weinidog
|rhagddodiad_anrhydeddus = <small>[[Y Gwir Anrhydeddus]]</small><br />
Llinell 24:
|alma_mater = [[Meistr yn y Celfyddydau (uwchraddedig)|MA]] [[Prifysgol Rhydychen|(''Oxon'')]], [[Baglor yn y Celfyddydau|BA]] (''Oxon''), [[Baglor yn y Celfyddydau|BA]] [[Prifysgol Toronto|(''Tor'')]]
}}
[[
Ganwyd ym mwrdeistref York, sydd bellach yn rhan o ddinas [[Toronto]], a chafodd ei fagu mewn sawl tref yn ne [[Ontario]]. Gweinidog Methodistaidd oedd ei dad, ac yn hwyrach ymaelododd y teulu ag Eglwys Unedig Canada. Gwasanaethodd ym [[Byddin Canada|Myddin Canada]] a'r [[Corfflu Hedfan Brenhinol]] yn ystod [[y Rhyfel Byd Cyntaf]]. Dychwelodd i orffen ei radd o Goleg Victoria ym [[Prifysgol Toronto|Mhrifysgol Toronto]], ac enillodd ysgoloriaeth i [[Coleg Sant Ioan, Rhydychen|Goleg Sant Ioan, Rhydychen]]. Wedi iddo ennill ei radd meistr, darlithiodd ar bwnc hanes ym Mhrifysgol Toronto yn y cyfnod 1924–28. Ymunodd â gwasanaeth llysgenhadol Canada ym 1928 a chymerodd swydd prif ysgrifennydd yn yr Adran Faterion Tramor. Gwasanaethodd ar ddau gomisiwn brenhinol ym 1931, ac aeth i Lundain ym 1935 yn gynghorydd i swyddfa Uchel Gomisiynydd Canada i'r Deyrnas Unedig.
▲[[Gwladweinydd]], [[diplomydd]] a [[gwleidydd]] [[Canada]]idd a enillodd [[Gwobr Heddwch Nobel]] yn 1957 oedd '''Lester Bowles "Mike" Pearson''' <small>[[Cyfrin Gyngor y Frenhines dros Ganada|PC]] [[Urdd Teilyngdod (y Gymanwlad)|OM]] [[Urdd Canada|CC]] [[Urdd yr Ymerodraeth Brydeinig|OBE]]</small> ([[23 Ebrill]], [[1897]] – [[27 Rhagfyr]], [[1972]]). Ef oedd pedwaredd [[Prif Weinidog Canada|Brif Weinidog]] ar ddeg Canada o [[22 Ebrill]], [[1963]] hyd [[20 Ebrill]], [[1968]] fel pennaeth dwy [[llywodraeth leiafrifol|lywodraeth leiafrifol]] olynol yn dilyn etholiadau yn [[Etholiad ffederal Canada, 1963|1963]] a [[Etholiad ffederal Canada, 1965|1965]].
Fe'i alwyd yn ôl i Ganada ym 1941, a gwasanaethodd yn Llysgennad Canada i'r Unol Daleithiau yn y cyfnod 1945–46. Cafodd ei ethol i [[Tŷ'r Cyffredin (Canada)|Dŷ'r Cyffredin]] ym 1948 yn aelod [[Plaid Ryddfrydol Canada|Rhyddfrydol]] dros Ddwyrain Algoma, a chafodd ei benodi yn ysgrifennydd gwladol dros faterion tramor yn llywodraeth [[Louis Saint Laurent]].<ref>{{eicon en}} [https://lop.parl.ca/ParlInfo/Files/Parliamentarian.aspx?Item=51c861ef-0f17-4a79-8d9b-0854fb3ef33f&Language=E&Section=ALL Lester Pearson] ar wefan ParlInfo ([[Senedd Canada]]). Adalwyd ar 17 Mehefin 2017.</ref> Pearson oedd pennaeth dirpwyaeth Canada i'r [[Cenhedloedd Unedig]] o 1948 i 1956, a llywydd [[Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig]] o 1952 i 1953. Fe gynrychiolodd Canada adeg sefydlu [[NATO]] ym 1949, a chadeiriodd y sefydliad hwnnw ym 1951. Derbyniodd [[Gwobr Heddwch Nobel|Wobr Heddwch Nobel]] ym 1957 am ei ymdrechion i ddod â therfyn i [[argyfwng Suez]] y flwyddyn gynt, trwy ei gynllun i greu llu o'r Cenhedloedd Unedig i gadw'r heddwch yn yr ardal a galluogi'r goresgynwyr i encilio.<ref>{{eicon en}} [https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1957/pearson-bio.html Lester Bowles Pearson (The Nobel Peace Prize 1957)], [[Sefydliad Nobel]]. Adalwyd ar 17 Mehefin 2017.</ref>
Fe olynodd Saint Laurent yn bennaeth ar y Blaid Ryddfrydol ac felly'n [[Arweinydd yr Wrthblaid]] ym 1958, a daeth yn brif weinidog pan lwyddodd i ffurfio llywodraeth leiafrifol yn sgil etholiad 1963. Yn ystod ei brifweinidogaeth, cyflwynwyd gofal iechyd i bawb, benthyciadau i fyfyrwyr, cynllun pensiynau cenedlaethol, rhaglen cymorth i deuluoedd, a rhagor o fudd-daliadau i'r genoed. Sefydlwyd [[Urdd Canada]] a'r Comisiwn Brenhinol dros Ddwyieithrwydd a Deuddiwylliant, a mabwysiadwyd [[Baner Canada|baner y ddeilen fasarn]] a'r anthem genedlaethol "O Canada/Ô Canada". Daeth â therfyn i'r gosb eithaf yng Nghanada, a gwrthododd Pearson i ddanfon lluoedd ei wlad i [[Rhyfel Fietnam|Ryfel Fietnam]]. Ymddiswyddodd Pearson ym 1968 a gadawodd ei sedd yn y Senedd, gan estyn awenau ei blaid i [[Pierre Trudeau]].
Darlithiodd ar hanes a gwyddor gwleidyddiaeth ym Mhrifysgol Carleton yn [[Ottawa]], ac yno bu hefyd yn ganghellor o 1969 hyd ei farwolaeth. Cychwynnodd ar ysgrifennu ei hunangofiant. Collodd un o'i lygaid i ganser, a bu farw o'r afiechyd hwnnw yn 75 oed.<ref>{{eicon en}} [http://v1.theglobeandmail.com/series/primeministers/stories/obit-LBP.html Lester Pearson dies in Ottawa], ''[[The Globe and Mail]]'' (28 Rhagfyr 1972). Adalwyd ar 17 Mehefin 2017.</ref> O ganlyniad i gampau ei lywodraeth a'i waith arloesol yn y Cenhedloedd Unedig, ystyrid Pearson yn aml fel un o Ganadiaid mwyaf dylanwadol yr 20g ac un o brif weinidogion gorau y wlad.<ref>{{eicon en}} [http://policyoptions.irpp.org/magazines/the-best-pms-in-the-past-50-years/the-best-prime-minister-of-the-last-50-years-pearson-by-a-landslide/ The Best Prime Minister of the Last 50 Years – Pearson, by a Landslide], ''Policy Options'' (1 Mehefin 2003). Adalwyd ar 17 Mehefin 2017.</ref><ref>{{eicon en}} [http://www.macleans.ca/politics/ottawa/ranking-canadas-best-and-worst-prime-ministers/ Ranking Canada’s best and worst prime ministers], ''[[Maclean's]]'' (7 Hydref 2016). Adalwyd ar 17 Mehefin 2017.</ref>
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
{{Prif Weinidogion Canada}}
Llinell 34 ⟶ 42:
{{DEFAULTSORT:Pearson, Lester}}
[[Categori:
[[Categori:Cyn-fyfyrwyr Coleg Sant Ioan, Rhydychen]]
[[Categori:Cyn-fyfyrwyr Prifysgol Toronto]]
[[Categori:Diplomyddion Canadaidd]]
[[Categori:Enillwyr Gwobr Heddwch Nobel]]
[[Categori:Genedigaethau 1897]]
[[Categori:Hanesyddion Canadaidd]]
[[Categori:Llywyddion Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig]]
[[Categori:Marwolaethau 1972]]
[[Categori:Gwleidyddion Canadaidd]]
[[Categori:Pobl fu farw o ganser]]
[[Categori:Pobl o Ontario]]
[[Categori:Prif Weinidogion Canada]]
[[Categori:Protestaniaid Canadaidd]]
| |||