Llechfaen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →‎Defnydd llechfaen: clean up, replaced: 8fed ganrif → 8g using AWB
Cywiro ychydig o wallau iaith.
Llinell 1:
:''Erthygl am y garreg yw hon. Am y pentref ym Mhowys gweler [[Llechfaen, Powys]].''
[[Delwedd:Jth00253.jpg|de|bawd|"Arlwydd Penmachno" - un o gymeriadau'r diwydiant llechi yn 1885 - yn Chwarel y Penrhyn, o bosibbosibl.]]
[[Delwedd:Ybae09LB.jpg|bawd|Wal [[Canolfan y Mileniwm]], [[Caerdydd]].]]
[[Delwedd:St Fagans Tannery 7.jpg|bawd|To llechi yn Amgueddfa Sain Ffagan]]
[[Craig fetamorffig]] lwyd yw '''llech''', '''llechfaen''' neu '''lechi'''. FfurfidFfurfiwyd llechfaen pan gaigafodd [[clai|glai]] neu [[lludw folcanig|ludw folcanig]] a oedd wedi suddo i waelod y môr filiynau o flynyddoedd yn ôl ei wasgu a'i droi'n graig.
 
Mae llechfaen Cymru'n enwog iawn ac mae'n cael ei defnyddio drosledled Ewrop. MaeCeir llawer o [[chwarel]]i yng ngogledd orllewin Cymru, ger [[Bethesda]] a [[Blaenau Ffestiniog]] er enghraifft.
 
==Defnydd llechfaen==
Llinell 18:
[[Delwedd:Carreg bedd o lechfaen.JPG|bawd|Carreg fedd o lechfaen a hollt drwyddi]]
*Defnydd arall
**Defnyddir llechfaen ar gyfer cerrig beddi. Mae'n addas at gerrig beddi oherwydd ei fod yn ddigon meddal i'w naddu, mae gwynebwyneb y garreg yn llyfn ac yn unlliw. Oherwydd hyn nid oes rhaid gwneud y llythrennau o blwm neu eu paentio er mwyn iddynt fod yn ddarllenadwy. Nid yw llechfaen yn gwisgotreulio yn y tywydd ychwaith er fe allgall llechfaen hollti ar ei thraws, neu mae'r garreg yn gallu colli haenau cyfain o'i hwyneb. Gall hyn ddigwydd i lechfaen o ansawdd isel, megis y llechfaen a ddaw o Sir Benfro, neu gall ddigwydd pan fo carreg yn cael ei naddu yr eildro cryn amser wedi iddi gael ei naddu'r tro cyntaf.
**Nid yw llechfaen yn dargludo trydan, cyhyd â bod lefel y sylffwr yn y graig yn ddigon bach. Defnyddid slabiau o lechfaen fel ynysydd ar fyrddau switsis trydan, cyn bod defnyddiau eraill wedi eu datblygu at y pwrpas hwn.<ref>Bob Owen, ''Diwydiannau Coll Ardal y Ddwy Afon – Dwyryd a Glaslyn'', t.33 (Gwasg y Brython ar gyfer Cyngor yr Eisteddfod Genedlaethol, 1943)</ref>
**Gan nad yw llechfaen yn llosgi nac yn cario gwres yn rhwydd, defnyddir slabiau o lechfaen i wneud byrddau biliards, meinciau mewn labordai ac mewn lleithdaillaethdai.
**Oherwydd nad yw'n adweithio'n gemegol defnyddir llwch llechfaen fel llanwr mewn amryw o gynhyrchion; e.e. paent, glud, bitwmen, ffelt to, pryfleiddiaid, enamel ar beipiau tanforol.<ref>J Elwyn Hughes a Bryn Hughes, ''Chwarel y Penrhyn, Ddoe a Heddiw'' (Chwarel y Penrhyn Cyf, 1979)</ref>
**Defnyddid llechi gan ddisgyblion yn lle papur ysgrifennu o'r 18g hyd at ddechrau'r 20fed ganrif. Rhoid ymyl o bren am y lechen, a defnyddid pensilau plwm i ysgrifennu arnynt, gan lanhau'r lechen a'i hail-ddefnyddio dro ar ôl tro. Cynhyrchid llechi ysgrifennu gwag, rhai llinellog, llechi â sgwariau arnynt, a llechi gyda mapiau arnynt. O lechfaen y gwnaed byrddau duon hefyd.<ref>[http://www.llechicymru.info/writingslates.cymraeg.htm Llechi ysgrifennu - Llechwefan] – adalwyd ar 2 Rhagfyr 2007</ref>