Cors Ddyga: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
Nifer o fan gywiriadau gramadegol Tagiau: Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol |
||
Llinell 18:
[[Cors]] yng ngorllewin [[Ynys Môn]] yw '''Cors Ddyga''' ([[Saesneg]]: 'Tygai's Marsh'' after the 6th cent. Celtic Saint). Mae wedi'i dynodi'n [[Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig|Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig yng Nghymru]] (SoDdGA neu ''SSSI'') ers 01 Ionawr 1957 fel ymgais [[cadwraeth|gadwraethol]] i amddiffyn a gwarchod y safle.<ref>[http://www.ccgc.gov.uk/landscape--wildlife/protecting-our-landscape/special-landscapes--sites/protected-landscape/sssis/current-sssis-in-wales.aspx?lang=cy-gb Gwefan Cyngor Cefn Gwlad Cymru (bellach 'Cyfoeth Naturiol Cymru');] adalwyd 25 Rhagfyr 2013</ref> Mae ei arwynebedd yn 1359.75 hectar. [[Cyfoeth Naturiol Cymru]] yw'r corff sy'n gyfrifol am y safle.
==Disgrifiad==
Dwy gors arwahan yw Cors Ddyga a Chors Malltraeth. Mae'r gyntaf yn lygriad o ''Cors Tygai'', ar ôl y sant a roes ei enw i Llandygai.
Mae Cors Ddyga yn ymestyn rhwng ochrau Pentre Berw a Llangaffo, ochr ddwyreiniol i'r Afon Fawr (aber yr Afon Cefni gynt). Mae Cors Malltraeth yn ymestyn o ochrau Trefdraeth, Bodorgan i'r gorllewin o bentref [[Malltraeth]] ac yn ymestyn bron hyd at dref [[Llangefni]] yng nghanol yr ynys.
Trwy wneud hyn, trowyd y rhan fwyaf o'r gors yn borfa. Bu cloddio am [[glo|lo]] yma am gyfnod.Gyda'r gwaith yn dod i ben ffurfiwyd y llynnau a elwir yn "Llynnau Gwaith-glo".▼
Roedd rhyd Aber Malltraeth pan oedd y llanw i mewn yn beryglus iawn ac yn gwneud teithio yn anodd rhwng "Sir Fôn Fawr" a "Sir Fon Fach". Yr hen Afon Cefni oedd y ffin rhwng Cwmwd Rhosyr a Chwmwd Malltraeth sef rhaniad Cantrefi Môn.
Mae darn sylweddol o ran ddwyreiniol Cors Ddyga yn awr yn warchodfa adar yn perthyn i'r [[RSPB]], sydd wedi gwneud llawer o waith i adfer cynefin corsiog naturiol yma. Nid yw'r warchodfa ar agor i'r cyhoedd yn swyddogol hyd yma. Mae llwybrau cyhoeddus a ffordd gyhoeddus Lon Gors a Lon Morfa Mawr yn croesi y gors. Trwy weledigaeth Donald Glyn Pritchard ysgrifennydd Cymdeithas Gwarchod Pentre Berw gyda chefnogaeth Cyngor Cymuned Esceifiog, ▼
swyddogion Cyngor Sir Ynys Mon a Menter Mon, Yr Arglwydd Cledwyn o Benrhos a Ieuan Wyn Jones AS a AC cafwyd arian o Ewrop i ail wynebu y ffyrdd sef Lon Gwaith Lon Gors Lon Bach a chreu Maes Parcio cyhoeddus i gerddwyr (a'u cwn) a beicwyr i fwynhau distawrydd Cors Ddyga. Prif ysgogiad y cynllun oedd creu llwybrau gwastad diogel i bobl oedd wedi cael triniaeth calon a chymalau newydd. Mae'r Maes Parcio a'r llwybrau uchod yn cysylltu Lon Las Cefni ac yn hynod o boblogaidd gan bobl yr ynys a'r tir mawr. Agorwyd y Maes Parcio yn gyhoeddus gan blant hynaf Ysgol Esgeifiog a threfnwyd picnic iddynt gan aelodau a chyfeillion y gymdeithas. Noddwyd y dathliad gan Bysiau Gwynfor a D G Pritchard (CGPB.)▼
Cafwyd deddf i gau y môr a sychu y ddwy gors sef ''The Enclosure Act of Malltraeth Marsh and Cors Ddyga''. Trawsffurfiodd hyn y dirwedd pan adeiladwyd Cob Malltraeth a dechreuodd yr Afon Cefni ymffurfio o'r newydd ynghanol y dyffryn. Sythu yr afon Cefni ei hun, ac adeiladwyd dwy ffôs fawr o'r enw Afon Fain, un bob ochr i'r afon gyda'r diben o sychu'r ddwy gors.
▲
▲Mae darn sylweddol o ran ddwyreiniol Cors Ddyga yn awr yn warchodfa adar yn perthyn i'r [[RSPB]], sydd wedi gwneud llawer o waith i adfer cynefin corsiog naturiol yma. Nid yw'r warchodfa ar agor i'r cyhoedd yn swyddogol hyd yma.
Mae llwybrau cyhoeddus a ffordd gyhoeddus Lon Gors a Lon Morfa Mawr yn croesi'r gors, diolch i weledigaeth Donald Glyn Pritchard, ysgrifennydd Cymdeithas Gwarchod Pentre Berw gyda chefnogaeth Cyngor Cymuned Esceifiog, swyddogion Cyngor Sir Ynys Mon a Menter Mon, Yr Arglwydd Cledwyn o Benrhos a Ieuan Wyn Jones AS a AC cafwyd arian o Ewrop i ail wynebu y ffyrdd sef Lon Gwaith Lon Gors Lon Bach a chreu Maes Parcio cyhoeddus i gerddwyr (a'u cwn) a beicwyr i fwynhau distawrydd Cors Ddyga.
▲
==Math o safle==
| |||